اس امپرازول چیست و برای چه مواردی استفاده می شود؟

اس امپرازول یک داروی مهار کننده پمپ پروتون است. به این معنی که مانع از ورود هیدروژن عامل اسیدی به معده می شود. اس امپرازول به عنوان یک عامل کاهنده اسید معده در ریشه کنی میکروب هلیکوباکتر کاربرد دارد.

•    همچنین در درمان زخم معده و دوازدهه و بیماری رفلاکس معده به مری تجویز می شود. اموزکت یکی از برندهای این دارو است.

 

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف اس امپرازول

۱. موارد مصرف تأیید شده 

اس‌امپرازول به عنوان یک مهارکننده قوی پمپ پروتون، در شرایط بالینی زیر دارای تأییدیه رسمی است:

درمان بیماری رفلاکس معده به مری

• کاربرد بالینی: این دارو به دلیل فراهمی زیستی بالا و مهار اسید قوی‌تر نسبت به برخی داروهای هم‌گروه، به ویژه در موارد شدید فرسایش مری (گرید C یا D بر اساس سیستم لس‌آنجلس) و در بیمارانی که پاسخ کافی به دوز استاندارد سایر مهارکننده‌های پمپ پروتون نداده‌اند، مفید است.
• حفظ التیام فرسایش مری: پس از التیام اولیه، برای بیمارانی که نیاز به درمان طولانی‌مدت دارند (مانند مبتلایان به مری بارت یا ریفلاکس عودکننده)، دوز ۲۰ میلی‌گرم روزانه برای دوره‌های طولانی‌تر (تا ۱۲ ماه) تأیید شده است.
• درمان علامتی ریفلاکس: برای تسکین سوزش سر دل و سایر علائم ریفلاکس در بیمارانی که فرسایش مری در آن‌ها تشخیص داده نشده یا خفیف است، دوره‌های کوتاه‌مدت ۴ هفته‌ای با دوز ۲۰ میلی‌گرم در روز تجویز می‌شود.
• درمان فرسایش مری: اس‌امپرازول برای دوره‌های ۴ تا ۸ هفته‌ای جهت التیام و رفع علائم فرسایش مری که به دلیل تماس طولانی‌مدت اسید معده ایجاد شده، اندیکاسیون دارد. دوز معمول ۲۰ یا ۴۰ میلی‌گرم یک بار در روز است.

پیشگیری از زخم معده ناشی از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی

• کاربرد بالینی: در بیمارانی که مصرف مزمن داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی دارند و در معرض خطر بالایی برای ایجاد زخم معده هستند (مانند سن بالای ۶۰ سال یا سابقه قبلی زخم معده)، اس‌امپرازول با دوز ۲۰ یا ۴۰ میلی‌گرم یک بار در روز برای پیشگیری تأیید شده است.
• نکته برای پزشک: این مورد مصرف شامل بیمارانی است که نیاز ضروری به ادامه درمان با داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی دارند و ریسک خونریزی دستگاه گوارش فوقانی در آن‌ها بالاست.

ریشه‌کنی هلیکوباکتر پیلوری

• دوزبندی استاندارد: معمولاً ۴۰ میلی‌گرم یک بار در روز به مدت ۱۰ روز همراه با آنتی‌بیوتیک‌ها تجویز می‌شود.
• کاربرد بالینی: اس‌امپرازول بخشی از رژیم درمانی چند دارویی (معمولاً درمان سه‌گانه با دو آنتی‌بیوتیک نظیر آموکسی‌سیلین و کلاریترومایسین) برای ریشه‌کنی باکتری هلیکوباکتر پیلوری است تا خطر عود زخم دوازدهه کاهش یابد.

مدیریت شرایط ترشح اسید بیش از حد پاتولوژیک

• درمان سندرم زولینگر-الیسون: این دارو برای مدیریت طولانی‌مدت شرایطی که در آن معده اسید بیش از حد تولید می‌کند (مانند سندرم زولینگر-الیسون) تأیید شده است.
• کاربرد بالینی: دوز اولیه معمولاً ۴۰ میلی‌گرم دو بار در روز است، اما دوزبندی بر اساس پاسخ بیمار تنظیم می‌شود و ممکن است به دوزهای بالاتری تا ۲۴۰ میلی‌گرم در روز نیز برسد.

۲. موارد مصرف خارج از برچسب

این موارد به طور رسمی توسط سازمان‌های نظارتی تأیید نشده‌اند، اما شواهد بالینی و کاربردهای رایج در عمل پزشکی از آن‌ها حمایت می‌کند:

۲.۱. درمان کمکی در التهاب حاد معده

• کاربرد بالینی: با وجود اینکه التهاب معده به تنهایی اندیکاسیون رسمی برای تجویز مهارکننده‌های پمپ پروتون نیست و اغلب با داروهای ساده‌تر قابل مدیریت است، بر اساس شواهد بالینی، بخش قابل توجهی (حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد) از تجویزهای مهارکننده‌های پمپ پروتون برای این تشخیص صورت می‌گیرد.
• توضیح برای پزشک: در موارد شدید یا التهاب معده همراه با علائم مقاوم به درمان‌های خط اول، یا در بیمارانی که عوامل خطر برای زخم دارند، می‌توان از خاصیت مهارکنندگی قوی اسید اس‌امپرازول برای تسریع تسکین علائم و التیام مخاط استفاده کرد.

لارنژیت ریفلاکسی 

• کاربرد بالینی: اگرچه شواهد متاآنالیزها نتایج متفاوتی نشان داده‌اند، اما مهارکننده‌های پمپ پروتون به طور گسترده برای درمان علائم خارج مری ریفلاکس، از جمله لارنژیت ریفلاکسی (مانند گلودرد مزمن، گرفتگی صدا، احساس توده در گلو) تجویز می‌شوند.
• توضیح برای پزشک: برای این اندیکاسیون، اغلب دوزهای بالاتر (مثلاً ۲۰ تا ۴۰ میلی‌گرم دو بار در روز) و برای دوره‌های طولانی‌تر (اغلب ۳ تا ۶ ماه) مورد نیاز است تا اثر درمانی قابل توجهی مشاهده شود. با این حال، باید توجه داشت که پاسخ به درمان ممکن است محدود باشد.

پیشگیری از زخم‌های استرس در بیماران بدحال

• کاربرد بالینی: در بخش‌های مراقبت‌های ویژه، اس‌امپرازول (اغلب به شکل تزریقی) برای پیشگیری از خونریزی دستگاه گوارش فوقانی در بیمارانی که در معرض استرس فیزیولوژیک بالا هستند (مانند بیمارانی با تهویه مکانیکی یا اختلال انعقاد خون) به صورت خارج از برچسب استفاده می‌شود.
• توضیح برای پزشک: توصیه می‌شود به محض امکان، درمان تزریقی به درمان خوراکی تبدیل شود و پس از برطرف شدن عوامل خطر، درمان قطع گردد تا از خطرات مرتبط با استفاده طولانی‌مدت و غیرضروری مهارکننده‌های پمپ پروتون جلوگیری شود.

مکانیسم اثر اس امپرازول

اس‌امپرازول مهارکننده اختصاصی و هدفمند ترشح اسید معده است که مکانیسم عملکرد آن به شرح زیر می‌باشد:

• مهارکننده نهایی ترشح اسید: اس‌امپرازول با مهار آنزیم آدنوزین تری فسفاتاز هیدروژن-پتاسیم که به عنوان پمپ پروتون شناخته می‌شود، آخرین مرحله تولید اسید معده را متوقف می‌کند.
• فعال‌سازی در محیط اسیدی: این دارو به شکل یک ترکیب پیش‌دارو است که خود به تنهایی فعال نیست. پس از جذب به جریان خون، به سمت سلول‌های جداری معده حرکت کرده و در محیط به شدت اسیدی کانالیکول‌های ترشحی این سلول‌ها، به فرم فعال خود تبدیل می‌شود.
• اتصال کووالانسی برگشت‌ناپذیر: فرم فعال اس‌امپرازول به طور برگشت‌ناپذیر به گروه‌های سولفیدریل خاصی بر روی آنزیم پمپ پروتون متصل می‌شود. این اتصال باعث غیرفعال شدن دائمی پمپ می‌شود.
• طول اثر طولانی: از آنجایی که اتصال برگشت‌ناپذیر است، برای از سرگیری ترشح اسید، سلول جداری باید پمپ‌های پروتون جدید بسازد. این امر باعث می‌شود که اثر مهارکنندگی ترشح اسید، بسیار طولانی‌تر از نیمه‌عمر کوتاه دارو باشد و ترشح اسید پایه و تحریک شده را به طور قابل توجهی کاهش دهد.
• ایزومر (S) امپرازول: اس‌امپرازول ایزومر (S) امپرازول است و نسبت به ایزومر (R) پاکسازی کمتری از کبد دارد، که منجر به غلظت پلاسمایی و قرارگیری در معرض سیستمیک بالاتر شده و به همین دلیل، کنترل اسید معده کارآمدتری را نسبت به دوزهای معادل برخی مهارکننده‌های پمپ پروتون دیگر فراهم می‌کند.

فارماکوکینتیک اس امپرازول

الف) جذب

• وابسته به فرمولاسیون: اس‌امپرازول نسبت به اسید معده ناپایدار است و به صورت خوراکی باید با پوشش روده بازشو (تأخیری رهش) تجویز شود تا از تجزیه شدن در معده جلوگیری شود.
• فراهمی زیستی: جذب به سرعت انجام می‌شود و حداکثر غلظت پلاسمایی تقریباً ۱ تا ۲ ساعت پس از مصرف رخ می‌دهد. فراهمی زیستی مطلق پس از یک دوز ۴۰ میلی‌گرمی، حدود ۶۴ درصد است و پس از مصرف مکرر روزانه، به دلیل اشباع شدن متابولیسم گذر اول کبدی، به حدود ۸۹ درصد افزایش می‌یابد.
• تأثیر غذا: مصرف غذا باعث تأخیر در جذب و کاهش غلظت پلاسمایی دارو می‌شود، اما تأثیر قابل توجهی بر مهار اسید داخل معده ندارد.

ب) توزیع

• اتصال به پروتئین: اس‌امپرازول به شدت به پروتئین‌های پلاسما (حدود ۹۷ درصد) متصل می‌شود.
• حجم توزیع: حجم توزیع ظاهری آن در حالت پایدار نسبتاً کم و در حدود ۰.۲۲ لیتر بر کیلوگرم وزن بدن است.

ج) متابولیسم

• مسیر اصلی: اس‌امپرازول به طور گسترده در کبد توسط سیستم آنزیمی سیتوکروم پی ۴۵۰ (CYP) متابولیزه می‌شود.
• آنزیم‌های اصلی: بخش عمده متابولیسم از طریق ایزوآنزیم سیتوکروم پی ۴۵۰ دو سی نوزده (CYP2C19) (مسئول تشکیل متابولیت‌های هیدروکسی و دسمتیل) و بخش باقی‌مانده توسط ایزوآنزیم سیتوکروم پی ۴۵۰ سه آ چهار (CYP3A4) (مسئول تشکیل متابولیت سولفون) صورت می‌گیرد.
• عدم فعالیت متابولیت‌ها: متابولیت‌های اصلی فاقد فعالیت ضد ترشحی اسید هستند.
• تغییرپذیری ژنتیکی: متابولیسم توسط ایزوآنزیم CYP2C19 تحت تأثیر تنوع ژنتیکی قرار دارد که بر غلظت پلاسمایی دارو و در نتیجه، اثربخشی بالینی تأثیر می‌گذارد.

د) دفع

• نیمه‌عمر حذف: نیمه‌عمر حذف پلاسمایی اس‌امپرازول نسبتاً کوتاه و حدود ۱ تا ۱.۵ ساعت پس از دوزهای مکرر روزانه است.
• راه دفع: تقریباً ۸۰ درصد از دوز خوراکی به صورت متابولیت‌های غیرفعال از طریق ادرار و مابقی از طریق مدفوع دفع می‌شود. کمتر از ۱ درصد داروی دست‌نخورده در ادرار یافت می‌شود.
• عدم تجمع: به دلیل نیمه‌عمر کوتاه، علیرغم دوزبندی روزانه، تجمعی بین دوزها مشاهده نمی‌شود.

ه) ملاحظات خاص

• نارسایی کبدی شدید: در بیماران مبتلا به نارسایی شدید کبدی، میزان متابولیسم کاهش یافته و نیمه‌عمر حذف و سطح زیر منحنی افزایش می‌یابد؛ بنابراین ممکن است نیاز به تنظیم دوز باشد.
• نارسایی کلیوی: فارماکوکینتیک اس‌امپرازول در بیماران با اختلال عملکرد کلیوی تحت تأثیر قرار نمی‌گیرد و تنظیم دوز لازم نیست.

منع مصرف اس امپرازول

۱. منع مصرف در بیماری و موارد خاص

منع مصرف اس‌امپرازول فراتر از حساسیت شناخته‌شده به خود دارو یا سایر بنزیمیدازول‌های جانشین شده (گروه مهارکننده‌های پمپ پروتون) شامل تداخلات دارویی مهمی است که باید به طور جدی مد نظر قرار گیرد:

• حساسیت مفرط: منع مصرف مطلق در بیماران با سابقه حساسیت مفرط شناخته شده به اس‌امپرازول، سایر اجزای فرمولاسیون، یا سایر داروهای بنزیمیدازول جانشین شده.
• مصرف همزمان با ریلپی‌ویرین: مصرف همزمان اس‌امپرازول با داروهای حاوی ریلپی‌ویرین (داروی ضد ویروسی برای اچ‌آی‌وی) ممنوع است.
• توضیح بالینی: اس‌امپرازول با کاهش شدید اسیدیته معده، جذب ریلپی‌ویرین را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد. این امر منجر به کاهش غلظت پلاسمایی ریلپی‌ویرین شده و می‌تواند به کاهش اثربخشی درمان ویروسی و ایجاد مقاومت دارویی منجر شود. این تداخل از نظر بالینی بسیار حیاتی است.

۲. موارد منع مصرف در بارداری و شیردهی

الف) بارداری

• توصیه بالینی: توصیه می‌شود استفاده از اس‌امپرازول در دوران بارداری تنها در صورتی صورت گیرد که نیاز واضح بالینی وجود داشته باشد و منافع آن بر خطرات احتمالی (بر اساس اطلاعات حیوانی) ارجحیت داشته باشد.
• داده‌های اپیدمیولوژیک: مطالعات اپیدمیولوژیک محدود انجام شده با اس‌امپرازول و مطالعات بیشتر با امپرازول (به عنوان مخلوط راسمیک) در سه ماهه اول بارداری، شواهدی مبنی بر افزایش خطر ناهنجاری‌های عمده مادرزادی یا سایر پیامدهای نامطلوب بارداری را نشان نداده‌اند.
• ملاحظه برای پزشک: در صورت نیاز به مهارکننده پمپ پروتون در بارداری، بسیاری از متخصصان بالینی به دلیل وجود داده‌های ایمنی بیشتر، ترجیح می‌دهند امپرازول را تجویز کنند.

ب) شیردهی

• سطح ترشح در شیر: اطلاعات محدودی وجود دارد که نشان می‌دهد اس‌امپرازول به مقادیر بسیار کم در شیر مادر ترشح می‌شود.
• خطر برای نوزاد: با توجه به سطوح پایین در شیر، انتظار نمی‌رود که مصرف اس‌امپرازول با دوزهای رایج (به ویژه ۱۰ تا ۲۰ میلی‌گرم روزانه) عوارض جانبی سوئی در نوزاد شیرخوار ایجاد کند.
• توصیه بالینی: با تأیید سلامت عمومی نوزاد توسط پزشک، مصرف اس‌امپرازول در دوران شیردهی معمولاً قابل قبول تلقی می‌شود، اما پایش نوزاد برای هرگونه عوارض جانبی نامعمول توصیه می‌شود.

۳. موارد منع مصرف در کودکان و جمعیت‌های خاص

الف) کودکان

• نوزادان زیر یک ماه: ایمنی و اثربخشی اس‌امپرازول در نوزادان زیر یک ماه ثابت نشده است و مصرف آن توصیه نمی‌شود.
• شیرخواران یک ماهه تا یک ساله: اس‌امپرازول برای درمان فرسایش مری ناشی از ریفلاکس اسیدی در این گروه سنی تأیید شده است، اما برای درمان علامتی ریفلاکس صرف (بدون فرسایش مری) اثربخشی آن اثبات نشده است.
• احتیاط بالینی مهم: شواهدی وجود دارد که درمان‌های مهارکننده اسید در شیرخواران و کودکان نوپا ممکن است خطر عفونت‌های تنفسی و گوارشی (مانند ذات‌الریه اکتسابی از جامعه و اسهال مرتبط با کلستریدیوم دیفیسیل) را افزایش دهد. همچنین، مطالعات مشاهده‌ای پیشنهاد می‌کنند که استفاده طولانی‌مدت ممکن است با افزایش خطر شکستگی استخوان مرتبط باشد.
• توصیه نهایی: درمان با مهارکننده‌های پمپ پروتون در شیرخواران برای ریفلاکس‌های ساده و بدون عارضه (مانند شیر بالا آوردن معمول و قوسی شدن پشت) که خودبه‌خود برطرف می‌شوند، توصیه نمی‌شود.

ب) اختلال کبدی شدید

• تغییر دوز الزامی: در بیماران مبتلا به نارسایی شدید کبدی (کلاس C بر اساس طبقه‌بندی چایلد-پوگ)، متابولیسم دارو کاهش می‌یابد و پاکسازی سیستمیک به طور قابل توجهی آهسته‌تر می‌شود.
• محدودیت دوز: برای این بیماران، حداکثر دوز روزانه توصیه شده ۲۰ میلی‌گرم یک بار در روز است، مگر در شرایط خاص مانند سندرم زولینگر-الیسون که دوز بر اساس نیاز تنظیم می‌شود.

ج) اختلال کلیوی

• بدون نیاز به تنظیم دوز: از آنجایی که اس‌امپرازول عمدتاً توسط متابولیسم کبدی حذف می‌شود و کمتر از ۱ درصد آن به صورت دست‌نخورده از طریق ادرار دفع می‌شود، تنظیم دوز در بیماران با اختلال عملکرد کلیوی ضروری نیست.

عوارض جانبی اس امپرازول

۱. عوارض جانبی بسیار شایع (وقوع بیش از ده درصد)

هیچ یک از عوارض جانبی اس‌امپرازول در بزرگسالان به طور قطعی در دسته بسیار شایع (بیش از ده درصد) قرار نمی‌گیرد، اما سردرد و درد شکم از شایع‌ترین مواردی هستند که در برخی فرمولاسیون‌های تزریقی نزدیک به این آستانه گزارش شده‌اند.

۲. عوارض جانبی شایع (وقوع بین یک تا ده درصد)

این موارد، شایع‌ترین عوارض جانبی اس‌امپرازول در بیماران بزرگسال (بالای هجده سال) هستند که در کارآزمایی‌های بالینی مشاهده شده‌اند.

عوارض دستگاه عصبی:

• سردرد: شایع‌ترین عارضه جانبی گزارش شده که میزان وقوع آن در بزرگسالان حدود چهار تا هشت و نیم درصد است.
• سرگیجه: میزان وقوع آن حدود یک تا سه درصد.

عوارض دستگاه گوارش:

• اسهال: میزان وقوع آن در بزرگسالان حدود سه تا چهار درصد.
• درد شکمی: میزان وقوع آن حدود سه تا پنج درصد.
• تهوع: میزان وقوع آن حدود چهار تا شش و نیم درصد.
• نفخ (گاز): میزان وقوع آن حدود سه تا چهار درصد، در برخی مطالعات تا ده درصد نیز گزارش شده است.
• یبوست: میزان وقوع آن حدود دو تا سه درصد.
• خشکی دهان: میزان وقوع آن حدود سه تا چهار درصد.

۳. عوارض جانبی غیر شایع (وقوع بین ۰.۱ تا ۱ درصد)

این موارد با شیوع کمتری رخ می‌دهند:

عوارض پوستی:

• درماتیت (التهاب پوست)
• خارش و کهیر

عوارض عصبی:

خواب آلودگی و پارستزی (احساس سوزن سوزن شدن)

عوارض عضلانی-اسکلتی:

• شکستگی استخوان: این خطر به ویژه برای درمان‌های طولانی‌مدت (بیش از یک سال) با دوز بالا در لگن، مچ دست یا ستون فقرات افزایش می‌یابد.

۴. عوارض جانبی نادر و بسیار نادر (وقوع کمتر از ۰.۱ درصد)

این عوارض به ندرت مشاهده می‌شوند و برخی از آن‌ها جدی هستند:

عوارض خونی و لنفاوی:

• کم‌خونی
• کاهش تعداد گلبول‌های سفید یا پلاکت‌ها

عوارض سیستم ایمنی:

• واکنش‌های حساسیت مفرط شدید
• شوک آنافیلاکسی
• آنژیوادم

عوارض کبدی:

• التهاب کبد همراه یا بدون زردی
• نارسایی کبدی

عوارض اسکلتی:

• درد مفاصل
• ضعف عضلانی

عوارض متابولیک:

• کمبود سدیم خون
• کمبود منیزیم خون که این مورد با وجود شیوع نادر، یک هشدار مهم برای مصرف طولانی‌مدت است و نیاز به پایش دارد.

واکنش‌های شدید پوستی:

• سندرم استیونز-جانسون
• نکرولیز اپیدرمی سمی
• لوپوس اریتماتوی پوستی تحت حاد.

عوارض جانبی در جمعیت کودکان

در بیماران زیر هجده سال، به ویژه در محدوده سنی یک تا هفده سال، عوارض جانبی شایع مشابه بزرگسالان هستند، اما برخی تفاوت‌ها در میزان وقوع وجود دارد.

عوارض شایع (بیش از دو درصد):

• سردرد
• اسهال
• درد شکمی
• تهوع
• علاوه بر این موارد، خواب‌آلودگی نیز در کودکان (یک تا هفده سال) با شیوع بیش از دو درصد گزارش شده است.

عوارض شایع (حدود یک درصد) در نوزادان (یک ماهه تا کمتر از یک سال):

• درد شکمی
• استفراغ
• افزایش آنزیم‌های کبدی

تداخلات دارویی اس امپرازول

مشخصات کلی تداخلات:

• سوبسترای CYP2C19
• سوبسترای CYP3A4
• مهارکننده CYP2C19 (ضعیف)
• قلیایی کننده محیط معده

تداخلات رده X (پرهیز):

آکالابروتینیب، سفوروکسیم، القاکننده‌های قوی CYP2C19 ، داکومیتینیب، داساتینیب، دلاویردین، ارلوتینیب، نلفیناویر، نراتینیب، پازوپانیب، پکسیدارتینیب، ریلپیویرین، گیاه علف چای، ولپاتاسویر

کاهش اثرات داروها توسط اس امپرازول:

آکالابروتینیب، آتازاناویر، مشتقات بیس‌فسفونات ها، بوسوتینیب، کپسیتابین، سفدیتورن، سفپودوکسیم، سفوروکسیم، کلوپیدوگرل، سیستئامین (سیستمیک)، داکومیتینیب، داساتینیب، دلاویردین، داکسی‌سایکلین، ارلوتینیب، جفیتینیب، ایندیناویر، فراورده‌های آهن، ایتراکونازول، کتوکونازول (سیستمیک)، لدیپاسویر، مزالامین، مولتی‌ ویتامین/ مینرال (شامل ویتامین‌های آ، دی، ای، کا، فولات و آهن)، مایکوفنولات، نلفیناویر، نراتینیب، نیلوتینیب، پازوپانیب، پکسیدارتینیب، پوساکونازول، ریلپیویرین، ریوسیگوات، ریزدرونات، سکرتین، سلپرکاتینیب، سورافنیب، ولپاتاسویر

کاهش اثرات اس امپرازول توسط داروها:

القاکننده‌های قوی CYP2C19 ، لوماکافتور و ایواکافتور، گیاه علف چای، تیپراناویر

افزایش اثرات داروها توسط اس امپرازول:

آمفتامین، سیلوستازول، سیتالوپرام، کلوبازام، دکس متیل‌فنیدات، دکستروآمفتامین، دی‌کلروفنامید، اس سیتالوپرام، فوس فنی‌توئین، فنی‌توئین، ایتراکونازول، متوترکسات، متیل‌فنیدات، رالتگراویر، ریزدرونات، ساکوییناویر، تاکرولیموس (سیستمیک)، آنتاگونیست های ویتامین کا، وریکونازول

افزایش اثرات اس امپرازول توسط داروها:

کتوکونازول (سیستمیک)، وریکونازول

تداخل با غذا

مصرف غذا جذب اس‌امپرازول را به تأخیر می‌اندازد و میزان جذب آن را کاهش می‌دهد. با این حال، این تأخیر تأثیر قابل توجهی بر کاهش اسید معده به صورت کلی ندارد. برای دستیابی به اثربخشی بهینه، توصیه می‌شود اس‌امپرازول حداقل یک ساعت قبل از غذا مصرف شود.

تداخل در آزمایشات

اس‌امپرازول می‌تواند بر نتایج برخی تست‌های تشخیصی اثر بگذارد و منجر به خطای تشخیصی شود:

• تست کروموگرانین آ: افزایش سطح کروموگرانین آ در خون ناشی از کاهش اسید معده، می‌تواند در تشخیص تومورهای نورواندوکرین تداخل ایجاد کند. برای جلوگیری از این تداخل، توصیه می‌شود درمان با اس‌امپرازول حداقل چهارده روز قبل از اندازه‌گیری کروموگرانین آ متوقف شود.
• تست‌های تشخیصی هلیکوباکتر پیلوری: اس‌امپرازول می‌تواند منجر به نتایج منفی کاذب در تست تنفسی اوره و تست آنتی‌ژن مدفوع برای تشخیص هلیکوباکتر پیلوری شود. بنابراین، باید مصرف اس‌امپرازول و سایر مهارکننده‌های پمپ پروتون را قبل از انجام این آزمایشات قطع کرد.

هشدار ها اس امپرازول

اس‌امپرازول به عنوان یک مهارکننده پمپ پروتون، دارویی ایمن و بسیار مؤثر برای درمان کوتاه‌مدت است. با این حال، استفاده طولانی‌مدت و تجویز آن در برخی شرایط بالینی خاص، نیازمند آگاهی کامل پزشک از هشدارهای مهم و پایش‌های لازم است.

۱. تداخلات دارویی حیاتی

• ریلپی‌ویرین: مصرف همزمان با داروهای حاوی ریلپی‌ویرین (داروی ضد ویروسی) ممنوع است، زیرا کاهش اسیدیته معده باعث کاهش قابل توجه جذب و در نتیجه شکست درمان ویروسی می‌شود.
• کلوپیدوگرل: مصرف همزمان با کلوپیدوگرل (یک پیش‌داروی فعال شده توسط آنزیم سیتوکروم پی ۴۵۰ دو سی نوزده) توصیه نمی‌شود. اس‌امپرازول ممکن است فعالیت این آنزیم را مهار کند و منجر به کاهش غلظت پلاسمایی متابولیت فعال کلوپیدوگرل شود، که می‌تواند اثربخشی ضد پلاکتی آن را کاهش دهد.
• متوترکسات: گزارش‌هایی مبنی بر افزایش سطح سرمی متوترکسات در صورت مصرف همزمان با مهارکننده‌های پمپ پروتون وجود دارد. در تجویز متوترکسات با دوز بالا، باید قطع موقت اس‌امپرازول مد نظر قرار گیرد.
• داروهای وابسته به اسید معده: اس‌امپرازول با کاهش اسیدیته معده، می‌تواند جذب داروهایی که جذب آن‌ها به شدت وابسته به اسیدیته معده است (مانند برخی ضد قارچ‌ها، دیگوکسین، و نمک‌های آهن) را تغییر دهد.

۲. عوارض مرتبط با مصرف طولانی‌مدت (بیش از یک سال)

استفاده مزمن از مهارکننده‌های پمپ پروتون با چندین عارضه جانبی جدی مرتبط است که پایش آن‌ها در بیماران ضروری است:

کمبود منیزیم خون (هیپومنیزیمی):

در بیمارانی که به مدت طولانی (معمولاً بیش از یک سال) اس‌امپرازول مصرف می‌کنند، کاهش سطح منیزیم در خون گزارش شده است.

• پایش: سطح منیزیم باید قبل از شروع درمان طولانی‌مدت و به صورت دوره‌ای حین درمان اندازه‌گیری شود. در موارد شدید، ممکن است نیاز به قطع اس‌امپرازول باشد، زیرا مکمل‌گذاری منیزیم به تنهایی همیشه وضعیت را بهبود نمی‌بخشد.
• علائم: خستگی، انقباضات عضلانی غیرارادی، سرگیجه، تشنج و آریتمی قلبی.

کمبود ویتامین ب ۱۲:

• مصرف روزانه و طولانی‌مدت (مانند بیش از سه سال) می‌تواند جذب ویتامین ب ۱۲ را کاهش دهد.
• مکانیسم: کاهش اسید یا فقدان اسید معده که برای آزادسازی ویتامین ب ۱۲ از پروتئین‌های غذا ضروری است.
• پایش: در بیماران مسن و بیمارانی که ذخیره بدنی پایینی دارند یا فاکتورهای خطر برای کمبود ویتامین ب ۱۲ را دارا هستند، پایش دوره‌ای سطح این ویتامین باید در نظر گرفته شود.

افزایش خطر شکستگی استخوان:

• مطالعات مشاهده‌ای نشان داده‌اند که درمان طولانی‌مدت و با دوز بالا از مهارکننده‌های پمپ پروتون با افزایش خطر شکستگی‌های مرتبط با پوکی استخوان (به ویژه در ناحیه لگن، مچ دست و ستون فقرات) همراه است.
• اقدام پیشگیرانه: در بیماران با خطر پوکی استخوان، استفاده از کمترین دوز مؤثر برای کوتاه‌ترین دوره درمانی مناسب توصیه می‌شود.

۳. خطر عفونت‌های روده‌ای و تنفسی

• اسهال مرتبط با کلستریدیوم دیفیسیل: درمان با مهارکننده‌های پمپ پروتون ممکن است خطر بروز اسهال شدید و کولیت مرتبط با کلستریدیوم دیفیسیل را افزایش دهد.
• مکانیسم: کاهش اسیدیته معده ممکن است باعث رشد بیش از حد باکتری در دستگاه گوارش شود.
• هشدار: در بیماران تحت درمان با اس‌امپرازول که دچار اسهال پایدار و بهبود نیافته می‌شوند، باید تشخیص این عفونت مد نظر قرار گیرد.
• ذات‌الریه اکتسابی از جامعه: برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف مهارکننده‌های پمپ پروتون ممکن است خطر ابتلا به ذات‌الریه اکتسابی از جامعه را به ویژه در ابتدای دوره درمان، اندکی افزایش دهد.

۴. ملاحظات مربوط به تشخیص و آسیب‌شناسی

• رد بدخیمی‌های معده: قبل از شروع درمان با اس‌امپرازول برای بیماری ریفلاکس یا زخم، باید وجود هرگونه بدخیمی معده (مانند سرطان) را رد کرد، زیرا کاهش علائم با مصرف دارو ممکن است تشخیص بدخیمی را به تأخیر اندازد.
• نفریت بینابینی حاد: نفریت بینابینی حاد یک واکنش حساسیت مفرط است که در هر مرحله از درمان با مهارکننده‌های پمپ پروتون ممکن است رخ دهد. در صورت مشکوک بودن، باید مصرف دارو فوراً قطع شود.
• آتروفی معده: در برخی از بیماران تحت درمان طولانی‌مدت با امپرازول (که ایزومر راسمیک اس‌امپرازول است)، آتروفی معده مشاهده شده است.

۵. واکنش‌های پوستی شدید

• واکنش‌های شدید پوستی: واکنش‌های جانبی شدید پوستی مانند سندرم استیونز-جانسون، نکرولیز اپیدرمی سمی و واکنش دارویی همراه با ائوزینوفیلی و علائم سیستمیک به ندرت با مهارکننده‌های پمپ پروتون گزارش شده‌اند.
• اقدام فوری: در صورت مشاهده بثورات پوستی یا سایر علائم حساسیت مفرط، باید فورا مصرف اس‌امپرازول قطع شده و بیمار تحت مراقبت‌های پزشکی لازم قرار گیرد.
• لوپوس اریتماتوی: در برخی موارد، مصرف اس‌امپرازول با بروز یا بدتر شدن لوپوس اریتماتوی (از نوع پوستی تحت حاد) مرتبط بوده است. در صورت بروز ضایعات پوستی جدید یا تشدید شده، به ویژه در نواحی در معرض نور خورشید و همراه با درد مفاصل، قطع دارو و ارزیابی مجدد ضروری است.

توصیه های دارویی اس امپرازول

۱. توصیه‌های دارویی ویژه بیمار

برای افزایش اثربخشی درمان و به حداقل رساندن عوارض جانبی، نکات زیر را به بیمار آموزش دهید:

زمان و نحوه مصرف:

• کپسول یا قرص را هر روز یک ساعت قبل از اولین وعده غذایی (به طور معمول صبحانه) مصرف کند.
• در صورت مصرف دو بار در روز، دوز دوم را یک ساعت قبل از شام میل کند.
• دارو باید به طور کامل بلعیده شود. از جویدن، شکستن یا خرد کردن کپسول‌ها یا قرص‌های دارای روکش، که برای عبور از اسید معده طراحی شده‌اند، جداً خودداری کند.
• در صورت عدم توانایی در بلع کپسول، می‌تواند محتویات آن را درون یک قاشق غذاخوری پوره سیب خنک (یا سایر مواد غذایی نرم مجاز) ریخته و بدون جویدن، فوراً مصرف کند.

دوز فراموش شده:

اگر بیمار یک نوبت مصرف را فراموش کرد، به محض یادآوری آن را مصرف کند، مگر اینکه کمتر از ۱۲ ساعت تا نوبت بعدی باقی مانده باشد. در این صورت، دوز فراموش شده را نادیده گرفته و دارو را طبق برنامه قبلی ادامه دهد.

پرهیز از قطع ناگهانی:

اگر بیمار برای مدت طولانی (بیش از چند هفته) اس‌امپرازول مصرف کرده است، نباید ناگهان آن را قطع کند. قطع ناگهانی می‌تواند باعث بازگشت شدید علائم (هایپراسیدیت برگشتی) شود. برای قطع دارو، باید با مشورت پزشک، دوز را به تدریج کاهش دهد.

نشانه‌های هشدار دهنده:

• در صورت بروز علائم جدی مانند کاهش وزن بدون دلیل، استفراغ مکرر، اشکال در بلع، استفراغ خونی یا مدفوع سیاه (ملنا)، باید فوراً پزشک خود را مطلع کند، زیرا این موارد ممکن است نشانه‌ای از یک بیماری جدی زمینه‌ای باشند.
• در صورت مشاهده علائمی نظیر بثورات پوستی (به ویژه در نواحی در معرض آفتاب)، درد مفاصل، یا تغییرات در ادرار، باید به پزشک گزارش دهد.

۲. توصیه‌های دارویی مخصوص پزشک

در تجویز اس‌امپرازول، باید نکات زیر و ملاحظات استفاده طولانی مدت را در نظر گرفت:

استفاده از کمترین دوز مؤثر و کوتاه‌ترین زمان ممکن:

مصرف مهارکننده‌های پمپ پروتون باید محدود به موارد با اندیکاسیون مشخص و با استفاده از کمترین دوز ممکن و برای کوتاه‌ترین مدت درمان باشد. درمان‌های طولانی مدت باید به صورت سالانه بازبینی شوند تا در صورت لزوم، کاهش دوز یا قطع دارو انجام شود.

پایش کمبودهای تغذیه‌ای (درمان طولانی مدت):

درمان طولانی مدت (به عنوان مثال، بیش از یک سال یا ۳۶ ماه) با اس‌امپرازول با خطر کمبود ویتامین ب-۱۲ و همچنین کاهش منیزیم خون (هایپومنیزیمی) همراه است. در این بیماران، سطح منیزیم باید قبل از شروع درمان و به صورت دوره‌ای در طول درمان پایش شود. همچنین ارزیابی وضعیت ویتامین ب-۱۲ ضروری است.

خطر شکستگی استخوان:

مصرف طولانی مدت و با دوزهای بالای مهارکننده‌های پمپ پروتون ممکن است با افزایش خطر شکستگی‌های مرتبط با پوکی استخوان (مانند شکستگی‌های لگن، مچ دست یا ستون فقرات) همراه باشد. در بیماران در معرض خطر پوکی استخوان، باید اقدامات مناسب جهت مدیریت خطر انجام شود.

تداخل با کلوپیدوگرل:

باید از تجویز هم‌زمان اس‌امپرازول با کلوپیدوگرل خودداری شود، زیرا اس‌امپرازول می‌تواند فعال شدن کلوپیدوگرل را کاهش داده و اثربخشی ضد پلاکتی آن را تضعیف کند. در بیمارانی که نیاز به مهار پمپ پروتون و کلوپیدوگرل دارند، باید داروهای جایگزین با کمترین تداخل بر آنزیم‌های کبدی (مانند پنتوپرازول) در نظر گرفته شوند.

ملاحظات تومورهای نورواندوکرین:

در صورت نیاز به ارزیابی تومورهای نورواندوکرین، به بیمار توصیه کنید مصرف اس‌امپرازول را حداقل چهارده روز قبل از اندازه‌گیری کروموگرانین آ متوقف کند تا از نتایج مثبت کاذب جلوگیری شود.

توجه به علائم زمینه‌ای:

پاسخ علامتی بیمار به اس‌امپرازول، وجود بدخیمی معده را منتفی نمی‌کند. در بیماران با علائم هشدار دهنده، اقدامات تشخیصی مناسب (مانند آندوسکوپی) قبل از شروع درمان یا در طول درمان، باید انجام شود.