ملاتونین چیست و برای چه مواردی استفاده می شود؟

آنچه در مورد ملاتونین خواهید خواند:
ملاتونین چیست؟
ملاتونین چگونه کار می کند؟
آیا مصرف ملاتونین بی خطر است؟
چه مقدار ملاتونین مصرف کنم؟
ملاتونین را چطور مصرف کنم؟
آیا می توانم هر شب ملاتونین مصرف کنم؟
چه مدت طول می کشد تا ملاتونین اثر کند؟
مصرف ملاتونین بیش از حد چه عوارضی دارد؟
آیا ملاتونین برای کودکان بی خطر است؟
آیا می توانم از ملاتونین برای جت لگ بعد از سفر استفاده کنم؟
آیا ملاتونین می تواند به کاهش اضطراب کمک کند؟
آیا ملاتونین باعث رویاهای غیرمعمول یا کابوس می شود؟
ملاتونین چه مدت در بدن افراد باقی می ماند؟
آیا ملاتونین می تواند به رفع بی خوابی کمک کند؟
عوارض جانبی ملاتونین چیست؟
آیا ملاتونین با الکل تداخل دارد؟
آیا ملاتونین بر باروری تأثیر می گذارد؟
آیا ملاتونین سردردمیگرنی را درمان می‌کند؟
ملاتونین می‌تواند سفید شدن مو را درمان می‌کند؟

ملاتونین چیست؟
ملاتونین یک هورمون طبیعی است که توسط غده هیپوفیز در مغز تولید می شود و به تنظیم چرخه خواب و بیداری کمک می کند. ملاتونین به بدن سیگنال می دهد که وقتی هوا تاریک می شود وقت خواب است.

ملاتونین چگونه کار می کند؟
ملاتونین با اتصال به گیرنده های مغزی که به کاهش فعالیت عصبی بدن کمک می کنند، به کاهش سطح دوپامین، هورمونی که به شما کمک می کند بیدار بمانید، کمک می کند. این هورمون بیشتر با تاریک شدن محیط اطراف شما ترشح می شود و باعث می شود شب ها احساس خواب آلودگی کنید.

آیا مصرف ملاتونین بی خطر است؟
می‌توان گفت ملاتونین به طور کلی برای استفاده کوتاه مدت بی خطر است و کمترین عوارض جانبی را  دارد. با این حال در  برخی افراد ممکن است علائمی همچون  سرگیجه، سردرد یا حالت تهوع ایجاد کند. اثرات طولانی مدت استفاده از ملاتونین به طور کامل شناخته نشده است، بنابراین بهتر است برای استفاده طولانی مدت حتماً طبق نظر پزشک مصرف شود.

چه مقدار ملاتونین مصرف کنم؟
دوز رایج ملاتونین برای بزرگسالان بر اساس نیاز، از ۱میلی گرم تا ۵ میلی گرم است که ۳۰ دقیقه تا یک ساعت قبل از خواب مصرف می شود و توصیه می شود با دوز کمتر شروع شود و در ادامه در صورت نیاز طبق نظر پزشک یا داروساز تنظیم شود.

ملاتونین را چطور مصرف کنم؟
اگر قرص ملاتونین را پس از یک میان وعده مقداری غذا مصرف کنید، کمک می کند تا این دارو در اواخر شب اثر کند. قرص ملاتونین را به طور کامل ببلعید و از شکستن‌یا له کردن آن خودداری کنید زیرا این داروها برای ترشح ملاتونین به آرامی در طی چند ساعت طراحی شده است. 

برخی از قرص های ملاتونین مکیدنی هستند.
اگر فراموش کردید که قرص ملاتونین را در زمان معمول مصرف کنید اما قبل از خواب به یاد آوردید، آن را هر زمانی که به یاد آوردید، مصرف کنید. اگر تا روز بعد به مصرف ملاتونین را فراموش کردید، فقط دوز بعدی را طبق معمول مصرف کنید. دو دوز ملاتونین را با هم مصرف نکنید تا دوز فراموش شده را جبران کنید.

آیا می توانم هر شب ملاتونین مصرف کنم؟
استفاده هر چند وقت یکبار ملاتونین بی‌خطر است، اما مصرف طولانی‌مدت آن هر شب توصیه نمی‌شود مگر اینکه پزشک توصیه کند.حداکثر مدت زمان مصرف توصیه شده ملاتونین برای بزرگسالان بالای ۵۵سال ۱۳ هفته است.

چه مدت طول می کشد تا ملاتونین اثر کند؟
ملاتونین معمولاً در عرض نیم تا یک ساعت شروع به کار می کند و توصیه می شود کمی قبل از رفتن به رختخواب آن را مصرف کنید.

مصرف ملاتونین بیش از حد چه عوارضی دارد؟
مصرف بیش از حد ملاتونین می تواند منجر به عوارض جانبی ناخواسته مانند سرگیجه، تحریک پذیری، خواب آلودگی در طول روز و حتی افزایش خطر افسردگی یا سایر تغییرات خلقی شود. حتماً دوزهای توصیه شده توسط پزشک یا داروساز را مصرف نمایید.

آیا ملاتونین برای کودکان بی خطر است؟
ملاتونین گاهی اوقات برای کودکان مبتلا به مشکلات خواب، به ویژه آنهایی که مبتلا به اوتیسم یا بیش‌فعالی ADHD هستند، تجویز می شود.‌ پزشک کودک شما ممکن است دوز را به آرامی افزایش دهد تا پاسخ بهتری دریافت کند. 
مصرف ملاتونین در کودکان حتماً  باید تحت راهنمایی پزشک باشد. ایمنی طولانی مدت این ترکیب در کودکان به طور کامل ثابت نشده است.

آیا می توانم از ملاتونین برای جت لگ بعد از سفر استفاده کنم؟
بله، ملاتونین معمولاً برای کمک به جت لگ با تنظیم مجدد ساعت داخلی بدن استفاده می شود و زمانی موثرتر است که در روز نخست رسیدن به مقصد و در ساعت خواب محلی مقصد مصرف شود.

آیا ملاتونین می تواند به کاهش اضطراب کمک کند؟
ملاتونین ممکن است به طور غیرمستقیم به بهبود اضطراب شما کمک کند (به ویژه اگر اضطراب ناشی از خواب کم یا نامناسب باشد یا به این خاطر تشدید شده‌باشد). با این حال، ملاتونین درمان مستقیم و اصلی برای اضطراب نیست و ممکن است به درمان‌های دیگری نیاز باشد.

آیا ملاتونین باعث رویاهای غیرمعمول یا کابوس می شود؟
بله، مصرف ملاتونین ممکن است باعث خواب‌های غیرمعمول یا رویاهای زنده (vivid dreams) در برخی افراد شود. این اتفاق به دلیل تأثیر ملاتونین بر مرحله خواب REM (مرحله‌ای از خواب که رؤیاها بیشتر در آن شکل می‌گیرند) رخ می‌دهد. اگرچه این عارضه معمولاً بی‌ضرر است، اما می‌تواند در برخی افراد موجب ناراحتی یا اختلال در  کیفیت خواب شود. در صورت بروز این مشکل، بهتر است دوز ملاتونین را کاهش داده یا با پزشک خود مشورت نمایید.

ملاتونین چه مدت در بدن باقی می ماند؟
ملاتونین نیمه عمر کوتاهی در حدود ۳۰ تا ۴۰ دقیقه دارد، اما بسته به دوز مصرفی و متابولیسم بدن افراد می تواند بین ۴ تا ۸ ساعت در بدن باقی بماند.

آیا ملاتونین می تواند به رفع بی خوابی کمک کند؟
ملاتونین می تواند به درمان بی خوابی کوتاه مدت، مشکل در به خواب رفتن یا اختلالات خواب مرتبط با برنامه های نامنظم (مانند شیفت کاری شب) کمک کند، اما ممکن است برای بی خوابی مزمن به دلایل دیگر موثر نباشد. بهتر است علل زمینه ای مشکلات خواب طولانی مدت توسط پزشک متخصص بررسی شود.

عوارض جانبی ملاتونین چیست؟
بیشتر داروها در کنار اثرات مفیدشان می توانند عوارض جانبی ناخواسته ای ایجاد کنند اما همه آنها را تجربه نمی کنند. کودکان ممکن است بیشتر از بزرگسالان این عوارض جانبی را تجربه کنند. در هر صورت اگر هر یک از موارد زیر ادامه یافت یا دردسرساز شد، با پزشک یا داروساز خود صحبت کنید:

-در صورت احساس خستگی یا خواب آلودگی، تا زمانی که این اثرات از بین نرفتند از رانندگی یا کار با ابزار یا ماشین آلات خودداری کنید.

-در صورت بروز سردرد، مقدار زیادی آب بنوشید و با داروساز خود در مورد داروی ضددرد مناسب مشورت کنید. اگر سردرد ادامه داشت، به پزشک خود اطلاع دهید.

-سوء هاضمه، احساس تهوع و معده درداز عوارض شایع می‌باشد که با مصرف غذاهای ساده و پرهیز از غذاهای پرچرب یا تند برطرف می‌شود.

-در صورت احساس تحریک پذیری یا بی قراری، نوسانات خلقی، خشکی دهان، رویاهای غیرعادی، تعریق شبانه، خشکی یا خارش پوست، درد در بازوها یا پاها، اگر این موارد ادامه دار یا شدید شدند، با پزشک خود صحبت کنید.

آیا ملاتونین با الکل تداخل دارد؟
هنگام مصرف ملاتونین الکل ننوشید زیرا اثربخشی این دارو را در کمک به خواب، کاهش می دهد.

آیا ملاتونین بر باروری تأثیر می گذارد؟
تحقیقات محدودی وجود دارد، اما برخی مطالعات نشان می‌دهند که ملاتونین ممکن است در سلامت باروری نقش داشته باشد و  مقادیر بیش از حد این ترکیب ممکن است اثرات منفی داشته باشد. در صورتی که باردار هستید یا برنامه بارداری دارید، توصیه می‌شود از ملاتونین استفده نکنید.

آیا ملاتونین سردردمیگرنی را درمان می‌کند؟
مطالعات نشان داده‌اند که ملاتونین می‌تواند در کاهش شدت و تعداد حملات میگرنی در برخی افراد مؤثر باشد.

برخی افراد مبتلا به میگرن که از ملاتونین به عنوان مکمل استفاده کرده‌اند، بهبود در علائم میگرن، کاهش تعداد دفعات حملات و حتی کاهش شدت سردردها را گزارش داده‌اند. با این حال، برای استفاده منظم از ملاتونین به منظور مدیریت میگرن، بهتر است با پزشک مشورت شود تا دوز مناسب و شرایط استفاده تعیین گردد.

ملاتونین می‌تواند سفید شدن مو را درمان می‌کند؟
با اینکه ملاتونین به عنوان یک هورمون تنظیم‌کننده خواب شناخته می‌شود، اما برخی تحقیقات اولیه نشان می‌دهند که ملاتونین به دلیل خاصیت آنتی‌اکسیدانی خود می‌تواند از آسیب‌های ناشی از استرس اکسیداتیو (که تنها یکی از عوامل مؤثر در سفید شدن مو می‌باشد) تاحدودی جلوگیری نماید و نقش محدودی در کاهش روند سفید شدن موها داشته باشد. 

با این حال، شواهد علمی کافی برای تایید استفاده از ملاتونین به عنوان یک درمان قطعی برای جلوگیری یا معکوس کردن سفید شدن موها وجود ندارد و مصرف طولانی مدت به این منظور توصیه نمی‌شود. برای مشاوره بهتر در این زمینه، بهتر است با یک پزشک متخصص پوست و مو مشورت شود.

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف ملاتونین

-بی‌خوابی در افراد بالای ۵۵ سال

ملاتونین یک هورمون طبیعی است که توسط غده هیپوفیز در مغز تولید می‌شود و نقش مهمی در تنظیم چرخه خواب و بیداری دارد. این هورمون به بدن کمک می‌کند تا شب‌ها به خواب برود و صبح‌ها بیدار شود. در بسیاری از موارد تجویز مکمل‌های ملاتونین به‌خصوص برای افرادی که با مشکلات در به خواب رفتن یا بی‌خوابی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، می‌تواند تاثیر خوبی داشته باشد. به همین دلیل این ترکیب جهت تجویز در مشکل بی‌خوابی در افراد بالای ۵۵ سال (در کوتاه مدت) تایید شده است. علاوه بر این مصرف ملاتونین در بسیاری از مشکلات و بیماری‌هایی که عوارض مرتبط با خواب و بیقراری دارند مانند انواع سردردها، بیش‌فعالی، اگزما و خارش شدید، یائسگی و… مورد مطالعه قرار گرفته است.

ملاتونین برای تنظیم ساعت بیولوژیکی بدن در شرایطی همچون جت لگ یا شیفت‌های کاری نامنظم نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

علاوه بر کمک به خواب و تنظیم چرخه خواب و بیداری، ملاتونین در درمان برخی دیگر از مشکلات نیز کاربرد دارد. این هورمون به عنوان یک آنتی‌اکسیدان قوی شناخته شده است و می‌تواند به کاهش آسیب‌های اکسیداتیو در سلول‌ها کمک کند. تحقیقات نشان داده که ملاتونین ممکن است در بهبود سردردهای میگرنی و کاهش شدت آنها مؤثر باشد. همچنین، ملاتونین به دلیل خواص ضدالتهابی و تقویت سیستم ایمنی بدن در برخی مطالعات برای بهبود علائم ناشی از اختلالاتی همچون سندرم روده تحریک‌پذیر و بیماری‌های التهابی نیز استفاده شده است.

ملاتونین با اسامی تجاری متنوعی در انواع فرمولاسیون نظیر قرص خوراکی ۳ و ۵ میلی‌گرمی، قرص آهسته رهش ۲میلی‌گرمی و قرص مکیدنی، اسپری دهانی، قطره و… عرضه می‌شود.

مکانیسم اثر ملاتونین

ملاتونین یکی از مشتقات اسید آمینه تریپتوفان است. ملاتونین علاوه بر مهار آدنیلات سیکلاز باعث فعال سازی فسفولیپاز سی می گردد و منجر به آزاد سازی آرشیدنیک اسید می شود. با تاریک شدن هوا ترشح ملاتونین در مغز افزایش می یابد و به بدن سیگنال می دهد که برای خواب آماده شود. همچنین به گیرنده های مغز متصل می شود و باعث کاهش فعالیت های عصبی و آرامش می شود.
ملاتونین در واقع یک هورمون است که به طور طبیعی در غده هیپوفیز تولید و ترشح می شود و از نظر ساختاری شبیه به سروتونین می‌باشد. فعالیت آگونیستی آن در گیرنده‌های MT1 و MT2 منجر به کنترل ریتم‌های شبانه‌روزی و چرخه نور- تاریکی می‌شود. همچنین اثرات خواب آور و افزایش تمایل به خواب نیز به همراه دارد.

فارماکوکینتیک ملاتونین

متابولیسم: کبدی؛ توسط CYP1A1، 1A2 و احتمالا 2C19 به متابولیت غیرفعال تبدیل می‌شود (۶-سولفاتوکسی ملاتونین)
اتصال به پروتئین: ۶۰درصد (عمدتاً آلبومین، آلفا یک اسید گلیکوپروتئین، لیپوپروتئین سنگین)
جذب: کامل، غذا جذب را به تاخیر می‌اندازد و غلظت پیک پلاسمایی را کاهش می‌دهد.
نیمه‌عمر حذف: ۳/۵ تا ۴ ساعت
زمان رسیدن به پیک سرمی: ۲/۶ تا ۳ساعت (باغذا)، ۰/۷۵ تا ۱/۶ ساعت (فستینگ)
دفع: کلیوی (۸۹درصد به عنوان متابولیت غیرفعال؛ ۲درصد بدون تغییر)

منع مصرف ملاتونین

-سابقه حساسیت به ملاتونین یا هریک از اجزای فرمولاسیون
-بارداری یا تصمیم به بارداری
‏-CrCl <60
-کتواسیدوز دیابتی
-دیابت نوع یک

موارد احتیاط:
-حساسیت به سولفونامیدها
-مصرف در بیماران مبتلا به نارسایی کبدی توصیه نمی شود.
-عدم تحمل گالاکتوز، کمبود مادرزادی لاکتاز یا سندرم های سوء جذب گلوکز-گالاکتوز (فرمولاسیون‌های حاوی لاکتوز)
-در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی با احتیاط مصرف شود.
-اختلالات انعقادی
-افسردگی
-دیابت
-گلوکوم
-فشارخون بالا
-اطفال
-اختلالات تشنجی
-افراد سالمند یا کم‌توان جسمی
-سو تغذیه
-مشکلات غدد فوق کلیه
-نوروپاتی اتونومیک
-نقص G6PD

عوارض جانبی ملاتونین

عوارض گزارش شده (درصدها متفاوت):
سرگیجه، اسهال، استفراغ، درد شکمی، یبوست، آرترالژی، کمردرد، آستنی، درد محیطی، آنفولانزا، نازوفارنژیت، عفونت دستگاه تنفس فوقانی و تحتانی، سرفه، فارنژیت، درد حلق و حنجره، گرفتگی عضلانی، آبریزش بینی، عفونت ادراری، کرامپ شکمی، کاهش هوشیاری، اضطراب، کاهش اشتها، درد قفسه سینه، اختلال در ریتم شبانه روزی، گیجی، توهمات، افسردگی گذرا، خواب آلودگی، دیسفوری، افزایش شب ادراری، ازوفاژیت، سردرد، افت فشار خون، افزایش فشار داخل چشم(دوز بالا)، تغییر جریان قاعدگی، تغییرات خلقی، عصبی بودن، کهیر، تشنج، تاکی کاردی، اختلال چشایی، ترمور، آنژیوادم، واکنش‌های بیش حساسیتی، گالاکتوره، ادم دهان، ادم زبان، تاری دید، افزایش وزن، افزایش آنزیم کبدی، حساسیت به نور

عوارض جدی :
درماتیت اکسفولیاتیو، اریتم مولتی فرم، هیپوگلیسمی، زردی کلستاتیک، هپاتیت، آنمی آپلاستیک، آنمی همولیتیک، پان سیتوپنی، ترومبوسیتوپنی، لکوپنی، آگرانولوسیتوز،‌ هیپوناترمی، SIADH،‌ واکنش‌های شبیه دی سولفیرام

تداخلات دارویی ملاتونین

مکانیسم کلی تداخلات:
سوبسترای CYP1A2(ماژور)، CYP2C19 (مینور)
منع مصرف همزمان(کنترا اندیکه):
الکل (اتیل)، مهارکننده CYP1A2 (قوی)

افزایش اثرداروها توسط ملاتونین:
بنزودیازپین‌ها، داروهای خواب آوری غیر بنزودیازپینی، ایمیپرامین، پروپوفول، تیوریدازین

داروهایی که سطح خونی ملاتونین را بالا می برند:
الکل(اتیل)، سایمتیدین، مهارکننده CYP1A2(متوسط و قوی)، مشتقات استروژن
کاهش اثرات داروها توسط ملاتونین:
بلوک کننده‌های کانال کلسیمی(دی‌هیدروپیریدینی)

داروهایی که سطح ملاتونین را کاهش می دهند:
الکل(اتیل)، بروکلی، کانابیس، القاکننده CYP1A2(متوسط)، تنباکو (دخانی)

تداخل با غذا:
صرف غذا جذب ملاتونین را به تأخیر می اندازد و در نتیجه زمان رسیدن به پیک را به تاخیر می اندازد و حداکثر غلظت سرمی را نیز کاهش می دهد. راهکار: بعد از غذا تجویز شود.

توصیه های دارویی ملاتونین

-بهتر است ملاتونین بعد از غذا و نیم تا ۲ساعت قبل از زمان خواب مصرف شود. از جویدن یا خرد کردن قرص های خوراکی ملاتونین خودداری شود.
-دوز پیشنهادی برای بی‌خوابی ناشی از مصرف بتابلاکرها ۲/۵ تا ۵ میلی گرم، در دمانس (زوال عقل) ۱/۵ تا ۱۰ میلی گرم ، در افراد مبتلا به آسم، اختلال دوقطبی، فیبروز کیستیک، افسردگی، اسکیزوفرنی، بیماران دیالیزی، بیماران بستری در بیمارستان یا بیماران پس از عمل جراحی ۲تا۱۲ میلی گرم می‌باشد.
-دوز پیشنهادی برای جت لگ ۰/۵ تا ۸ میلی‌گرم قبل خواب می باشد که توصیه می‌شود مصرف از روز رسیدن آغاز شود.(دوزهای بالای ۵ میلی‌گرم به ندرت اثربخشی بیشتری دارند.
-مصرف ملاتونین ممکن است باعث سرکوب سیستم عصبی شود و توانایی های جسمی یا ذهنی را مختل کند. به بیماران تاکید شود در مورد انجام کارهایی که نیاز به هوشیاری ذهنی دارند (مانند کار با ماشین آلات یا رانندگی) احتیاط کنند.
-حداکثر مدت زمان مصرف توصیه شده ملاتونین ۱۳ هفته است.
-مکمل ملاتونین برای اختلالات مختلف زنان، از جمله بهبود نرخ باروری در بیماران نابارور مورد مطالعه قرار گرفته است. با این حال همچنان جهت تعیین دوز موثر و مدت درمان به مطالعات بیشتری نیاز داریم.
-از نظر تئوری، استفاده مادر باردار از ملاتونین ممکن است ترشح ملاتونین درون زا را تغییر دهد و بر تکامل ریتم شبانه روزی جنین تأثیر بگذارد. به همین دلیل در حال حاضر استفاده از ملاتونین برای بی خوابی در دوران بارداری توصیه نمی شود.
-مصرف ملاتونین در دوران شیردهی توسط کارخانه سازنده توصیه نمی شود.
-افزایش قابل توجه سطح پلاسمایی ملاتونین در طول ساعات روز و کاهش دفع متابولیت های غیرفعال در بیماران مبتلا به سیروز مشاهده می‌شود.
-جذب ملاتونین در سالمنداد ممکن است تا ۵۰ درصد کاهش یابد. متابولیسم ملاتونین با افزایش سن کاهش می یابد و در نتیجه Cmax و AUC بالاتر می رود.