موارد مصرف تأیید شده استرپتوزوسیناسترپتوزوسین یک عامل آلکیلهکننده است که به دلیل خاصیت سلولکشی انتخابی خود بر سلولهای جزایر لانگرهانس، عمدتاً در درمان تومورهای نورواندوکرین لوزالمعده به کار میرود.
۱. درمان متاستاتیک کارسینوم سلول جزایر لوزالمعده
- اندیکاسیون بالینی: درمان تومورهای مهاجم و متاستاتیک سلول جزایر لوزالمعده (که تومورهای نورواندوکرین لوزالمعده نیز نامیده میشوند).
- توضیح کاربردی: این مهمترین و تنها مورد مصرف تأیید شده استرپتوزوسین است. این دارو به طور انتخابی توسط سلولهای بتای لوزالمعده جذب میشود و به دلیل ساختار نیتروزواوره خود، اثر سمی مستقیمی بر این سلولها دارد.
ملاحظات بالینی: - استرپتوزوسین هم برای کنترل رشد تومور (اثر ضد تکثیر) و هم برای کاهش علائم سندرومال ناشی از ترشح بیش از حد هورمونها (مانند انسولین در انسولینوما، یا سروتونین در سندروم کارسینوئید) استفاده میشود.
- اغلب به صورت ترکیبی با سایر عوامل شیمیدرمانی (مانند فلورویوراسیل) تجویز میشود، زیرا نشان داده شده است که این ترکیب، میزان پاسخ بهتری را در مقایسه با تکدرمانی دارد.
- سمیت کلیوی (نفروتوکسیسیتی) مهمترین عارضه محدودکننده دوز است و نیاز به ارزیابی دقیق و پایش عملکرد کلیه دارد.
موارد مصرف خارج از برچسب استرپتوزوسیناسترپتوزوسین در گذشته برای تومورهای دیگری نیز مطالعه شده است، اما امروزه به دلیل سمیت بالا و وجود گزینههای درمانی مؤثرتر، استفاده خارج از برچسب آن محدود است و اغلب در مطالعات بالینی یا بهعنوان گزینه نجات در نظر گرفته میشود.
۱. درمان سایر تومورهای نورواندوکرین با منشأ غیر لوزالمعده
- اندیکاسیون بالینی: درمان برخی تومورهای نورواندوکرین با منشأ در دستگاه گوارش (به جز لوزالمعده).
- توضیح کاربردی: اگرچه استرپتوزوسین انتخابیترین اثر را بر لوزالمعده دارد، اما در برخی موارد از تومورهای کارسینوئید (به ویژه آنهایی که ترشح بیش از حد سروتونین دارند) یا سایر تومورهای نورواندوکرین پیشرفته که به درمانهای خط اول (مانند آنالوگهای سوماتوستاتین یا درمانهای هدفمند) پاسخ ندادهاند، ممکن است به صورت ترکیبی استفاده شود. شواهد برای این کاربرد کمتر از تومور جزایر لوزالمعده است.
۲. درمان برخی آدنوکارسینوماهای پانکراس (به صورت تاریخی)
- اندیکاسیون بالینی: استفاده در درمان آدنوکارسینوماهای اگزوکرین لوزالمعده (شایعترین نوع سرطان لوزالمعده).
- توضیح کاربردی: در گذشته، استرپتوزوسین به صورت ترکیبی با عوامل دیگر برای آدنوکارسینوما لوزالمعده نیز بررسی شده است. با این حال، به دلیل اثربخشی محدود و سمیت قابل توجه، و با ظهور رژیمهای شیمیدرمانی جدید و مؤثرتر (مانند جمسیتابین، فلفیری، یا فورفیلینوکس)، امروزه تقریباً به عنوان درمان استاندارد برای این نوع تومور استفاده نمیشود و این کاربرد بیشتر جنبه تاریخی دارد.