ریفاکسیمین یک آنتیبیوتیک نیمهسنتزی مشتق از ریفامایسین است که به دلیل جذب ناچیز از دستگاه گوارش، اثرات خود را به طور مستقیم و موضعی در روده اعمال میکند.
موارد مصرف تایید شده۱. انسفالوپاتی کبدی:
- یکی از اصلیترین موارد مصرف تایید شده ریفاکسیمین، کاهش خطر عود مجدد انسفالوپاتی کبدی آشکار در بزرگسالان مبتلا به بیماری پیشرفته کبدی است. این دارو با کاهش باکتریهای تولیدکننده آمونیاک در روده، سطح آمونیاک خون را کنترل کرده و از وخامت وضعیت ذهنی بیمار جلوگیری میکند. در اکثر کارآزماییهای بالینی، استفاده از این دارو به همراه لاکتولوز به عنوان درمان استاندارد طلایی شناخته میشود.
۲. سندرم روده تحریکپذیر همراه با اسهال:
- ریفاکسیمین برای درمان سندرم روده تحریکپذیر در بزرگسالانی که علامت اصلی آنها اسهال است، تاییدیه رسمی دارد. دوره درمان معمولاً ۱۴ روزه است و میتواند منجر به بهبود طولانیمدت نفخ، درد شکمی و قوام مدفوع شود. مکانیسم آن احتمالاً از طریق اصلاح فلور میکروبی روده و کاهش التهاب مخاطی است.
۳. اسهال مسافران:
- این دارو برای درمان اسهال مسافران ناشی از گونههای غیرتهاجمی باکتری ایشرکیا کلی در بیماران بالای ۱۲ سال تایید شده است. لازم به ذکر است که ریفاکسیمین در مواردی که اسهال همراه با تب یا خون در مدفوع است (مشکوک به باکتریهای تهاجمی مانند کمپیلوباکتر یا سالمونلا) نباید استفاده شود.
موارد مصرف خارج برچسب ۱. رشد بیش از حد باکتریها در روده باریک (SIBO):
- اگرچه هنوز تاییدیه رسمی برای این مورد صادر نشده، اما ریفاکسیمین به طور گسترده برای درمان این اختلال تجویز میشود. پزشکان از این دارو برای کاهش بار باکتریایی در روده باریک استفاده میکنند. دوزهای مصرفی در این وضعیت معمولاً بالاتر از دوزهای استاندارد اسهال مسافران است و نتایج بالینی نشاندهنده بهبود قابل توجه علائم سوءجذب و نفخ در بیماران است.
۲. بیماری دیورتیکولار علامتدار غیرپیچیده:
- برخی مطالعات بینالمللی استفاده دورهای از ریفاکسیمین را برای کاهش علائم در بیماران مبتلا به بیماری دیورتیکولار (مانند درد شکمی و تغییرات اجابت مزاج) پیشنهاد میدهند. این دارو با کاهش تولید گاز توسط باکتریها و کاهش التهاب دیواره دیورتیکولها، خطر بروز دیورتیکولیت حاد را کاهش میدهد.
۳. پیشگیری از عفونتهای خودبهخودی صفاق:
- در بیماران مبتلا به سیروز کبدی و آسیت، ریفاکسیمین گاهی به عنوان جایگزین یا مکمل برای داروهای فلوروکینولون جهت پیشگیری از عفونت مایع صفاقی استفاده میشود. این کاربرد به ویژه در مواردی که مقاومت آنتیبیوتیکی به داروهای سنتی وجود دارد، مد نظر پزشکان متخصص گوارش قرار میگیرد.
۴. کولیت وابسته به کلستریدیوم دیفیسیل:
- در موارد عودکننده یا مقاوم این عفونت، ریفاکسیمین گاهی پس از یک دوره درمان استاندارد با ونکومایسین به عنوان درمان تکمیلی برای پاکسازی نهایی باکتری و جلوگیری از عود مجدد تجویز میشود.
ملاحظات بالینی برای پزشک - عدم جذب سیستمیک: کمتر از ۰.۴ درصد دارو جذب خون میشود، که این موضوع باعث شده است ریفاکسیمین پروفایل ایمنی بسیار بالایی داشته باشد و تداخلات دارویی سیستمیک آن ناچیز باشد.
- تأثیر بر فلور نرمال: برخلاف بسیاری از آنتیبیوتیکهای وسیعالطیف، ریفاکسیمین تأثیر مخرب شدیدی بر باکتریهای مفید روده بزرگ ندارد و بیشتر بر باکتریهای روده باریک و گونههای تولیدکننده سموم اثر میگذارد.
- مقاومت دارویی: به دلیل اثر موضعی، احتمال بروز مقاومت سیستمیک در برابر سایر آنتیبیوتیکها با مصرف این دارو بسیار کم گزارش شده است.