اوسلتامیویر یک داروی ضد ویروسی است که به دسته مهارکنندههای نورآمینیداز تعلق دارد و برای درمان و پیشگیری از آنفولانزا (گریپ) ناشی از ویروسهای آنفولانزای نوع A و B استفاده میشود.
موارد مصرف تاییدشده موارد مصرف تاییدشده اوسلتامیویر، عمدتاً بر اساس مطالعات کنترلشده و تأیید سازمانهای معتبر بینالمللی مانند سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) استوار است و شامل دو حوزه اصلی درمان و پیشگیری میشود:
۱. درمان آنفولانزا
- اوسلتامیویر برای درمان عفونت حاد و بدون عارضه ناشی از ویروسهای آنفولانزای نوع A و B در بزرگسالان و کودکان استفاده میشود.
- بالینی و کاربردی: حداکثر اثربخشی این دارو زمانی است که درمان در ۴۸ ساعت اولیه شروع علائم آنفولانزا (مانند تب، سرفه، گلودرد، میالژی، سردرد) آغاز شود. شروع درمان پس از این بازه زمانی ممکن است منجر به کاهش کمتر مدت زمان بیماری شود، اما در بیماران بستری، شدیداً بیمار، یا آنهایی که در معرض خطر بالای عوارض هستند (مانند افراد بالای ۶۵ سال، کودکان زیر ۲ سال، افراد دارای بیماریهای مزمن ریوی، قلبی، کلیوی، کبدی، نقص ایمنی، و زنان باردار)، حتی اگر زمان بیشتری از شروع علائم گذشته باشد، ممکن است شروع درمان منطقی باشد. دوز معمول برای درمان ۵ روز است.
۲. پیشگیری از آنفولانزا
اوسلتامیویر برای پیشگیری از آنفولانزا در افراد ۱ سال و بالاتر استفاده میشود. این پیشگیری به دو صورت انجام میگیرد:
الف- پیشگیری پس از مواجهه: - این مورد برای افرادی است که در تماس نزدیک با فردی بودهاند که آنفولانزای قطعی یا مشکوک دارد.
- بالینی و کاربردی: معمولاً برای افراد در معرض خطر عوارض آنفولانزا (حتی اگر واکسن زده باشند) یا افرادی که با بیماران پرخطر در تماس هستند، توصیه میشود. درمان باید بلافاصله پس از مواجهه و به مدت ۱۰ روز پس از آخرین تماس آغاز شود. این روش جایگزین واکسیناسیون نیست.
ب- پیشگیری فصلی یا همهگیری: - این مورد در زمان شیوع بیماری در جامعه یا در موسسات مراقبت طولانی مدت (مانند خانههای سالمندان) برای محافظت از افراد در معرض خطر استفاده میشود.
- بالینی و کاربردی: این رویکرد به ویژه در زمان شیوعهای داخلی که واکسیناسیون به خوبی صورت نگرفته است یا سویههای ویروس با واکسن مطابقت ندارند، مورد توجه قرار میگیرد. دوز معمول برای این مورد تا ۶ هفته توصیه میشود.
موارد مصرف خارج از برچسب استفادههای خارج از برچسب شامل مواردی هستند که در تأییدیههای رسمی محصول ذکر نشدهاند اما ممکن است بر اساس شواهد بالینی و توصیههای تخصصی در برخی شرایط خاص توسط پزشک تجویز شوند.
۱. درمان آنفولانزای شدید، بستری یا بحرانی
- اگرچه درمان آنفولانزای حاد یک کاربرد تاییدشده است، در عمل بالینی و بر اساس توصیههای مراکز کنترل و پیشگیری از بیماریها (CDC) و سازمان بهداشت جهانی (WHO)، اوسلتامیویر به طور گستردهای در دوزها یا دورههای درمانی طولانیتر برای درمان آنفولانزای شدیدتر یا پیچیدهتر، به ویژه در بیماران بستری در بخش مراقبتهای ویژه (ICU) استفاده میشود.
- بالینی و کاربردی: در این بیماران، شروع درمان باید بدون تأخیر و صرفنظر از زمان شروع علائم صورت گیرد. در موارد شدید، به ویژه در بیماران دارای پنومونی یا سندرم زجر تنفسی حاد (ARDS)، ممکن است دوزهای بالاتری (مانند ۱۵۰ میلیگرم دو بار در روز) یا دورههای درمانی طولانیتری (مانند ۱۰ روز) نسبت به دوز استاندارد ۵ روزه در نظر گرفته شود. این کار با هدف کاهش بار ویروسی و احتمالاً بهبود پیامدهای بالینی انجام میشود.
۲. درمان آنفولانزا در بیماران مبتلا به نقص ایمنی
- در افراد با نقص ایمنی (مانلاً بیماران پیوندی، مبتلایان به HIV یا تحت شیمیدرمانی) عفونت آنفولانزا میتواند طولانیتر و شدیدتر باشد.
- بالینی و کاربردی: در این بیماران، به دلیل دفع طولانیتر ویروس و خطر بالاتر ایجاد سویههای مقاوم، ممکن است درمان با اوسلتامیویر با دوز استاندارد اما به مدت طولانیتر از ۵ روز (مثلاً ۱۰ روز یا تا رفع علائم و تأیید پاکسازی ویروسی) در نظر گرفته شود. همچنین، پیشگیری پس از مواجهه در این گروه بسیار مهم و شایع است.
۳. استفاده در سویههای آنفولانزای پرندگان
- اوسلتامیویر به عنوان یک درمان کلیدی در مدیریت عفونتهای ناشی از سویههای آنفولانزای پرندگان (مانند H5N1 یا H7N9) استفاده میشود، اگرچه این یک اندیکاسیون رسمی FDA برای محصول نیست.
- بالینی و کاربردی: با توجه به میزان بالای مرگ و میر در این عفونتها، شروع فوری و تهاجمی درمان با دوزهای بالا (مانند ۱۵۰ میلیگرم دو بار در روز) و به مدت طولانیتر (مثلاً ۱۰ روز) به محض ظن یا تأیید تشخیص، حیاتی است.
نکات مهم برای پزشکان - تشخیص: تشخیص آنفولانزا باید تا حد امکان با آزمایشهای سریع مولکولی (RT-PCR) تأیید شود، به ویژه در محیط بیمارستانی، اگرچه در زمان اوج شیوع، درمان تجربی بر اساس علائم و شرایط بالینی رایج است.
- مقاومت دارویی: توجه به الگوهای مقاومت محلی ضروری است. سویههای آنفولانزای نوع A (H3N2 و H1N1) به ندرت به اوسلتامیویر مقاوم هستند، اما باید هوشیار بود.
- عوارض جانبی: شایعترین عوارض شامل تهوع و استفراغ است که میتواند با مصرف دارو همراه با غذا کاهش یابد. توجه ویژه به واکنشهای عصبی و روانی (مانند هذیان و خودآزاری)، به خصوص در کودکان و نوجوانان، لازم است.