دوکسوروبیسین چیست و برای چه مواردی استفاده می شود؟

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف دوکسوروبیسین

دوکسوروبیسین در درمان لوسمی لنفوستیک حاد،لوسمی میلوبلاستیک حاد، کارسینومای سلول های بینابینی بیضه، پستانف نوروبلاستوم، تخمدان، تیروئید، تومور ویلمز، ریه ( با منشاء نایژه ای )،معده، سر و گردن، کبد، گردن رحم، پروستات، اندومتر،بیضه، لنفوم های هوچکینی، سارکوم بافت های نرم و سارکوم استخوان مصرف می شود.

مکانیسم اثر دوکسوروبیسین

*
-آنتراسیکلین و شلاتور قوی آهن
- مهار سنتز DNA و RNA و متلاشی شدن DNA (از طریق اتصال بین جفت بازهای DNA و جلوگیری از تشکیل پیوندهای استری، مهار آنزیم توپوایزومراز II و بازسازی DNA، باز کردن مارپیچ دورشته ای DNA)
- شکافتن غشای سلولی و DNA (از طریق اتصال کمپلکس آهن-دوکسوروبیسین به DNA و غشای سلولی، و تولید رادیکال آزاد)

فارماکوکینتیک دوکسوروبیسین

*
اتصال به پروتئین: 75%
متابولیسم: کبدی (به متابولیت فعال دوکسوروبیسینول و سپس به متابولیت های غیرفعال)
نیمه عمر:
توزیع 5 دقیقه
فاز پایانی 48-20 ساعت
مردان 54 ساعت، زنان 35 ساعت
دفع: مدفوع (40%)، ادرار (12-5%)

عوارض جانبی دوکسوروبیسین

*
سایر عوارض (درصد نامشخص):
قلبی عروقی:
سمیت قلبی حاد: بلوک دهلیزی بطنی، برادی‌کاردی، بلوک شاخه‌ای، الکتروکاردیوگرام غیرطبیعی، انقباضات زودرس (دهلیزی یا بطنی)، تغییر نامشخص امواج ST یا T در الکتروکاردیوگرام، تاکی کاردی سینوسی، تاکی کاردی فوق بطنی، تاکی آریتمی، تاکی کاردی بطنی
سمیت قلبی تاخیری: نارسایی قلبی (تظاهرات شامل آسیت، بزرگ شدن قلب، تنگی نفس، ادم، ریتم گالوپ، بزرگ شدن کبد، کم ادراری، آب آوردن ریه، ادم ریوی، تاکی کاردی)، کاهش کسر تخلیه بطن چپ، میوکاردیت، پریکاردیت
سیستم اعصاب مرکزی: کسالت
پوستی: ریزش مو، تغییر رنگ عرق، خارش، حساسیت پوست به نور، راش پوستی، کهیر
غدد درون ریز و متابولیسم: آمنوره، کم آبی بدن، افزایش اوریک اسید خون
گوارشی: درد شکم، بی اشتهایی، اسهال، تغییر رنگ بزاق، زخم گوارشی، موکوزیت، تهوع، استفراغ
ادراری تناسلی: تغییر رنگ ادرار، ناباروری (ممکن است موقتی باشد.)
هماتولوژی و انکولوژی: لکوپنی (فروکش: 14-10 روز، بهبود: تا روز 21)، نوتروپنی (فروکش: 14-10 روز، بهبود: تا روز 21)، آنمی، ترومبوسیتوپنی
موضعی: عود پس از تزریق
عصبی، عضلانی و اسکلتی: ضعف
چشمی: تغییر رنگ اشک
متفرقه: نکروز (کولون)، radiation recall phenomenon
سایر عوارض (%1>، مهم یا تهدید کننده حیات):
لوکمی ميلوسيتیک حاد (ثانويه)، آنافیلاکسی، آزواسپرمی (فقدان اسپرم)، لرز، اغما (در مصرف همزمان با سیس پلاتین یا وین کریستین)، کونژنکتیویت، اختلال چشایی، تب نوتروپنی، تب، اختلال عملکرد گوناد (بیضه و تخمدان) در کودکان، توقف رشد (پیش از بلوغ)، هپاتیت، هایپرپیگمانته شدن (ناخن، مخاط دهان، پوست)، واکنش ازدیاد حساسیت (سیستمیک؛ شامل آنژیوادم، اختلال در بلع، تنگی نفس، خارش، کهیر)، افزایش بیلی روبین سرم، افزایش آنزیم های ترانس آمیناز سرم، عفونت، کراتیت (التهاب قرنیه)، ریزش اشک، سندرم میلودیسپلاستیک، الیگواسپرمی (کاهش تعداد اسپرم)، اونیکولیز (جدا شدن ناخن از بستر)، سمیت عصبی محیطی (با دوکسوربیسین داخل شریانی)، فلبواسکلروز، پنومونی (radiation recall در کودکان)، تشنج (در مصرف همزمان با سیس پلاتین و وین کریستین)، سپسیس، شوک، سندرم استیونس جانسون، نکروز توکسیک اپیدرمال (نوتروپنیک)

تداخلات دارویی دوکسوروبیسین

*مشخصات کلی تداخلات:
- سوبسترای CYP2D6
- سوبسترای CYP3A4
- سوبسترای P-gp
- تشدید اثرات مهار کننده های فسفریلاسیون داخل سلولی
-تشدید سمیت قلبی
- عامل انکولوژیک سرکوب‌کننده سیستم ایمنی
- عامل انکولوژیک سرکوب‌کننده مغز استخوان

تداخلات رده X (پرهیز):
ب.ث.ژ (داخل مثانه‌ای)، بواسیزومب، کلادریبین، کانیواپتان، مهار کننده های متوسط و قوی CYP2D6، دیپیرون، فوزیدیک اسید (سیستمیک)، ایدلالیسیب، لاسمیدیتان، ناتالیزومب، پیمکرولیموس، تاکرولیموس (موضعی)، اوپاداستینیب، واکسن (زنده)

کاهش اثرات داروها توسط دوکسوروبیسین (متداول):
ب.ث.ژ (داخل مثانه‌ای)، گلیکوزید های قلبی، تست پوستی کوکسیدیوئید ایمیت، لنوگراستیم، لیپگفیلگراستیم، نیولومب، پیدوتیمود، سیپولوسل-تی، واکسن آبله و آبله میمونی (زنده)، استاوودین، ترتوموتید، واکسن (زنده)، واکسن‌ (غیرفعال)، زیدوودین

کاهش اثرات دوکسوروبیسین (متداول) توسط داروها:
گلیکوزید های قلبی، القاکننده های قوی و متوسط CYP3A4، دابرافنیب، دفراسیروکس، دکسرازوکسان، اکیناسه، انزالوتامید، اردافتینیب، ایوسیدنیب، میتوتان، القاکننده‌های P-gp/ABCB1، ساریلومب، سیلتوکسیمب، توسیلیزومب، گیاه علف چای

افزایش اثرات داروها توسط دوکسوروبیسین (متداول):
باریسیتینیب، کلوزاپین، دفریپرون، فینگولیمود، لفلونومید، مرکاپتوپورین، ناتالیزومب، اوزانیمود، سیپونیمود، توفاسیتینیب، اوپاداسیتینیب، واکسن (زنده)، وینفلونین، زیدوودین

افزایش اثرات دوکسوروبیسین (متداول)توسط داروها:
آدوتراستوزومب امتانسین، بواسیزومب، کلرامفنیکل (چشمی)، کلادریبین، کلوفازیمین، کانیواپتان، سیکلوفسفامید، سیکلوسپورین (سیستمیک)، مهارکننده‌های CYP3A4 (قوی و متوسط)، مهارکننده‌های قوی و متوسط CYP2D6، دنوزومب، دیپیرون، اردافتینیب، فم-تراستوزومب دروکستکان ، فوس آپرپیتانت، فوزیدیک اسید (سیستمیک)، ایدلالیسیب، اینبلیزومب، لاروترکتینیب، لاسمیدیتان، مزالامین، میفپریستون، اوکرلیزومب، پالبوسیکلیب، پالیفرمین، پانوبینوستات، مهارکننده‌های P-gp/ABCB1، پیمکرولیموس، پرومازین، رفلومیلاست، سورافنیب، استریپنتول، تاکرولیموس (موضعی)، تراستوزومب، مشتقات تاکسان

تداخل با غذا:
ذکر نشده است.

هشدار ها دوکسوروبیسین

*
1- پیش از شروع درمان، تست بارداری در زنان متاهلی که در سنین باروری می باشند، الزامی است.
2- پیش از شروع درمان، ارزیابی جامعی از وضعیت قلبی عروقی بیمار انجام گیرد؛ از جمله بررسی سابقه بیمار، بررسی فیزیکی، ارزیابی ریسک فاکتورهای بیماری های قلبی عروقی (مانند پرفشاری خون، دیابت، دیس لیپیدمی، چاقی و مصرف سیگار).
3- پیش از شروع درمان اکوکاردیوگرام بیمار بررسی شود.
4- عملکرد قلبی بیمار پیش از شروع درمان و سپس به صورت دوره ای در طول درمان و پس از تکمیل دوره درمان پایش شود.
5- عملکرد کبد، الکتروکاردیوگرام و کسر تخلیه بطن چپ (از طریق اکوکاردیوگرافی یا آنژیوگرافی رادیونوکلید چند دریچه ای) پیش از هر دوره درمان ارزیابی شود.
6- عملکرد قلبی بیمار مانند الکتروکاردیوگرام و کسر تخلیه بطن چپ (از طریق اکوکاردیوگرافی یا آنژیوگرافی رادیونوکلید چند دریچه ای (MUGA)) در ابتدای درمان و پس از درمان (یا به صورت متناوب تر در کودکان، سابقه دریافت داروهای آنتراسیکلین، دوز تجمعی بیشتر از 300 میلی گرم/ متر مربع یا دیگر ریسک فاکتورهای قلبی) ارزیابی شود.
7- بیومارکرهای قلبی در سرم پایش شود.
8- شمارش افتراقی سلول های خونی (CBC with diff)، سطح پلاکت، عملکرد کبدی (بیلی روبین، آسپارتات آمینوترانسفراز، آلانین آمینوترانسفراز و آلکالین فسفاتاز) و کراتینین سرم در ابتدای درمان و سپس به صورت دوره ای پایش شود.
9- سطح اوریک اسید و الکترولیت های سرم (کلسیم، پتاسیم، فسفات) پایش شود.
10- وضعیت هیدراسیون بیمار و محل انفوزیون پایش شود.
11- میزان خطر بروز بدخیمی های ثانویه ارزیابی شود و اهمیت پایش طولانی مدت سرطان ثانویه به بیمار گوشزد شود.
12- برای جلوگیری از نشت دارو به بافت، محل انفوزیون به دقت پایش شود. نشت دارو ممکن است به پوسته ریزی یا نکروز بافت منجر شود (در صورت نشت از دکسرازوکسان یا DMSO استفاده شود).
13- محل تزریق از لحاظ بروز قرمزی، کاهش خون بازگشتی یا تورم به دقت پایش شود.
14- بیمار از لحاظ بروز تغییرات پوستی پایش شود.
15- به بیمار گوشزد شود که در طول درمان با این دارو، دریافت هرگونه واکسن زنده ممنوعیت دارد.
16- به منظور جلوگیری از بروز تهوع و استفراغ، داروهای ضدتهوع مناسب برای بیمار تجویز گردد.
17- به بیمار گوشزد شود که بروز عوارضی از قبیل تنفس کوتاه، ادم و خستگی را به سرعت گزارش کند.
18- اهمیت هیدراته بودن به بیمار آموزش داده شود.
- در بیمارانی که سابقه درمان با داروهای این دسته، رادیوتراپی قفسه سینه، بیماری کبدی، نارسایی قلبی و کلیوی دارند، با احتیاط تجویز شود.
- به بیمار هشدار داده شود که پس از دریافت دارو، امکان قرمز شدن رنگ ادرار وجود دارد.

توصیه های دارویی دوکسوروبیسین

1- دوکسوروبیسین نباید در بیمارانی که قبلاً مقادیر تجمعی کامل دوکسوروبیسین و دانوروبیسین را دریافت کردند، مصرف شود.
2- با مصرف دوکسوروبیسین در فواصل یک هفته ای ممکن است خطر عوارض جانبی قلب و خونی کمتر شود.
3- دوکسوروبیسین را باید به صورت تزریق وریدی آهسته تجویز کرد. به علت تحریک ورید در محل تزریق و احتمال خطر بروز ترومبوفلبیت و نشت دارو به بافت های اطراف رگ، انفوزیون وریدی دارو توصیه نمی شود.
4- دوکسوروبیسین موجب نکروز موضعی بافتها می شود. به همین دلیل به صورت عضلانی یا زیر جلدی نباید تزریق شود.