داکاربازین چیست و برای چه مواردی استفاده می شود؟

معرفی داکاربازین

داکاربازین دارویی است که در شیمی‌درمانی برای درمان برخی از انواع سرطان‌ها به کار می‌رود. این دارو به تنهایی یا همراه با سایر داروهای شیمی‌درمانی مصرف می‌شود و فقط به صورت تزریق وریدی (از طریق رگ) و در بیمارستان توسط پزشک یا پرستار متخصص تجویز و تزریق می‌شود.

موارد مصرف داکاربازین

داکاربازین به صورت اصلی برای درمان چند نوع سرطان استفاده می‌شود:

• ملانوم پیشرفته
• بیماری هوچکین
• سارکوم

اثربخشی و آمار داکاربازین

اثربخشی داکاربازین به نوع سرطان و شرایط بیمار بستگی دارد. در ملانوم پیشرفته، داکاربازین می‌تواند باعث کوچک شدن تومور شود، اگرچه ممکن است اثر آن موقت باشد. در بیماری هوچکین، داکاربازین به عنوان بخشی از رژیم ABVD، به درصد بالای بهبودی کامل در بسیاری از بیماران کمک می‌کند.

خطرات مصرف طولانی‌مدت داکاربازین

مصرف طولانی‌مدت داکاربازین می‌تواند باعث آسیب به مغز استخوان شود. این آسیب می‌تواند منجر به کاهش تعداد سلول‌های خونی شود که خطر عفونت، خونریزی و کم‌خونی را افزایش می‌دهد. پزشک شما با انجام آزمایش‌های منظم خون، این وضعیت را کنترل خواهد کرد.

نحوه عملکرد داکاربازین

داکاربازین با آسیب رساندن به DNA سلول‌های سرطانی کار می‌کند. هر سلول برای رشد و تقسیم، نیاز به کپی‌برداری از DNA خود دارد. داکاربازین با اتصال به DNA، از این کپی‌برداری جلوگیری می‌کند. در نتیجه، سلول‌های سرطانی نمی‌توانند تقسیم شوند و در نهایت از بین می‌روند. داکاربازین در کبد به یک ماده فعال تبدیل می‌شود و سپس اثر خود را اعمال می‌کند.

عوارض داکاربازین و مدیریت آن‌ها

عوارض جانبی داکاربازین معمولاً شایع و قابل کنترل هستند که شامل موارد ذیل است:

• تهوع و استفراغ
• کم خونی
• علائم شبیه آنفولانزا
• ریزش مو

مدیریت عوارض: برای مدیریت این عوارض، حتماً داروهای ضد تهوع خود را طبق دستور مصرف کنید و در صورت بروز تب یا علائم عفونت، فوراً به پزشک اطلاع دهید.

مصرف مکمل‌ برای کاهش عوارض داکاربازین

در طول درمان با داکاربازین، ممکن است پزشک مصرف مکمل‌هایی مانند مولتی‌ویتامین‌ها یا مکمل‌های پروتئینی را برای کمک به حفظ انرژی و سلامت عمومی توصیه کند. با این حال، هیچ مکمل خاصی برای کاهش مستقیم عوارض جانبی داکاربازین وجود ندارد.

توصیه‌های دارویی داکاربازین

• قبل از مصرف: پیش از هر تزریق، آزمایش خون الزامیست
• نحوه استفاده: داکاربازین فقط به صورت تزریق وریدی توسط پزشک یا پرستار متخصص انجام می‌شود و تزریق در منزل ممنوع است.
• اثر دارو: تأثیرات داکاربازین ممکن است بلافاصله پس از تزریق مشخص نشود. برای مشاهده نتایج درمانی، ممکن است چندین دوره درمانی لازم باشد.

شرایط نگهداری داکاربازین

داکاربازین یک داروی حساس است و باید در شرایط خاصی در بیمارستان نگهداری شود. این دارو از نور و گرما محافظت می‌شود و در دمای مناسب نگهداری می‌گردد تا اثربخشی آن حفظ شود.

هشدارها در مصرف داکاربازین

• نشت دارو: اگر در محل تزریق داکاربازین احساس درد، سوزش یا قرمزی کردید، فوراً به پزشک یا پرستار اطلاع دهید. نشت دارو از رگ می‌تواند به بافت‌های اطراف آسیب برساند.
• ضعف سیستم ایمنی: داکاربازین می‌تواند سیستم ایمنی بدن را ضعیف کند. بنابراین، از تماس با افراد بیمار خودداری کنید و در صورت بروز تب یا علائم عفونت، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

اثر داکاربازین روی آزمایشات

داکاربازین می‌تواند باعث کاهش تعداد سلول‌های خونی شود که در آزمایشات خون مشخص خواهد شد. همچنین ممکن است بر نتایج آزمایش‌های عملکرد کبد نیز تأثیر بگذارد.

علائم اوردوز با داکاربازین

از آنجایی که داکاربازین فقط در بیمارستان تزریق می‌شود، خطر مصرف بیش از حد آن بسیار کم است. در صورت مصرف بیش از حد، عوارض جانبی مانند تهوع، استفراغ، و سرکوب مغز استخوان تشدید می‌شود.

میزان وابستگی یا اعتیاد به داکاربازین

داکاربازین یک داروی اعتیادآور نیست و هیچ گونه وابستگی جسمی یا روانی ایجاد نمی‌کند.

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف داکاربازین

داکاربازین یک داروی شیمی‌درمانی است که به دسته آلکیله‌کننده‌ها تعلق دارد. این دارو با آسیب رساندن به DNA سلول‌های سرطانی، رشد آن‌ها را متوقف می‌کند و در نهایت باعث مرگ این سلول‌ها می‌شود. داکاربازین به صورت تزریقی و تحت نظارت مستقیم انکولوژیست مصرف می‌شود.
داکاربازین به طور گسترده برای درمان انواع خاصی از سرطان‌ها استفاده می‌شود:

• ملانوم بدخیم متاستاتیک: این دارو به عنوان خط اول درمان برای ملانومی که به سایر نقاط بدن گسترش یافته است، به کار می‌رود. داکاربازین به تنهایی یا در ترکیب با سایر داروهای ایمنی‌درمانی یا داروهای هدفمند استفاده می‌شود.
• بیماری هوچکین: داکاربازین یکی از اجزای اصلی رژیم‌های درمانی ترکیبی مانند ABVD (آدریامایسین، بلئومایسین، وین بلاستین و داکاربازین) است که برای درمان لنفوم هوچکین استفاده می‌شود.
• سارکوم: در برخی موارد، داکاربازین برای درمان انواع خاصی از سارکوم بافت نرم، مانند سارکوم کاپوسی، به ویژه در صورت عدم پاسخ به سایر درمان‌ها، تجویز می‌شود.

مکانیسم اثر داکاربازین

مکانیسم اثر داکاربازین به دلیل ماهیت آلکیله‌کنندگی آن است. این دارو یک پیش دارو است، به این معنی که در کبد به متابولیت‌های فعال تبدیل می‌شود. این متابولیت‌ها گروه‌های آلکیل را به مولکول‌های DNA اضافه می‌کنند. این عمل باعث ایجاد پیوندهای متقاطع در رشته‌های DNA می‌شود، که از تکثیر و همانندسازی صحیح DNA جلوگیری می‌کند. در نتیجه، سلول‌های سرطانی نمی‌توانند تقسیم شوند و می‌میرند. داکاربازین به طور خاص در فازهای مختلف چرخه سلولی، به ویژه در فاز G2، فعالیت دارد.

فارماکوکینتیک داکاربازین

داکاربازین پس از تزریق وریدی، به سرعت در بدن توزیع می‌شود.

جذب

دارو به صورت تزریق وریدی مصرف می‌شود و جذب آن ۱۰۰٪ است.

متابولیسم

داکاربازین به طور گسترده در کبد از طریق آنزیم‌های سیتوکروم CYP P450 متابولیزه می‌شود. متابولیت اصلی فعال آن MTIC (5-(3-متیل-۱-تری‌ازنو) ایمیدازول-۴-کربوکسامید) است که مسئول اثرات ضد سرطانی دارو است.

نیمه عمر

داکاربازین دارای نیمه عمر دو مرحله‌ای است. نیمه عمر اولیه آن حدود ۲۰ دقیقه و نیمه عمر ثانویه آن حدود ۵ ساعت است.

دفع

دفع دارو عمدتاً از طریق کلیه‌ها صورت می‌گیرد و حدود ۴۰٪ از دوز مصرفی به صورت تغییر نیافته دفع می‌شود.

منع مصرف داکاربازین

• حساسیت: داکاربازین در بیمارانی که به آن یا هر یک از اجزای آن حساسیت شدید دارند، منع مصرف دارد.
• مشکلات کبدی: در بیماران با اختلال شدید عملکرد کبد، باید با احتیاط فراوان و با تنظیم دوز مصرف شود، زیرا متابولیسم دارو در کبد صورت می‌گیرد.
• بارداری و شیردهی: داکاربازین برای جنین مضر است و می‌تواند باعث نقص‌های مادرزادی شود. بنابراین، مصرف آن در دوران بارداری مطلقاً ممنوع است. زنان و مردان در سنین باروری باید از روش‌های مؤثر پیشگیری از بارداری در طول درمان و حداقل ۶ ماه پس از آن استفاده کنند. به دلیل احتمال ترشح دارو در شیر مادر و اثرات سمی آن بر نوزاد، شیردهی در طول درمان با داکاربازین ممنوع است.

عوارض جانبی داکاربازین

عوارض جانبی داکاربازین به دوز و مدت درمان بستگی دارد. درصدهای زیر تقریبی هستند:

عوارض گوارشی

• تهوع و استفراغ: بسیار شایع و در بیش از ۹۰٪ از بیماران رخ می‌دهد. این عوارض معمولاً در چند ساعت اول پس از تزریق شروع می‌شود و تا ۲۴ ساعت ادامه دارد.
• بی‌اشتهایی: شایع، در حدود ۵۰٪ از بیماران.

عوارض خونی

• کاهش تعداد سلول‌های خونی به دلیل سرکوب مغز استخوان: شایع، در حدود ۳۰ تا ۴۰٪ از بیماران، که می‌تواند منجر به کاهش گلبول‌های سفید (نوتروپنی)، پلاکت‌ها (ترومبوسیتوپنی) و گلبول‌های قرمز (کم‌خونی) شود.

عوارض کبدی

• افزایش آنزیم‌های کبدی: شایع، در حدود ۱۰٪ از بیماران. در موارد نادر، آسیب شدید کبدی ممکن است رخ دهد.

عوارض دیگر

• سندرم شبه آنفولانزا: تب، درد عضلانی و خستگی (حدود ۱۰٪).
• واکنش‌های محل تزریق: درد، قرمزی و تورم (حدود ۵٪).

تداخلات دارویی داکاربازین

• مهارکننده‌های آنزیم‌های کبدی CYP450: داروهایی مانند کتوکونازول یا فلوکونازول (داروهای ضد قارچ) ممکن است متابولیسم داکاربازین را کاهش داده و سطح آن را در خون افزایش دهند.
• فنی‌توئین (ضد صرع): مصرف همزمان ممکن است اثربخشی داکاربازین را کاهش دهد.
• واکسن‌های زنده ضعیف‌شده: به دلیل سرکوب سیستم ایمنی توسط داکاربازین، تزریق واکسن‌های زنده مانند واکسن سرخک، سرخجه یا واکسن آبله‌مرغان در طول درمان با داکاربازین و پس از آن ممنوع است.
• تداخل با غذا: هیچ تداخل مشخصی بین داکاربازین و غذا گزارش نشده است.

هشدار ها داکاربازین

• تزریق وریدی: داکاربازین باید با احتیاط کامل تزریق شود. نشت آن از رگ به بافت اطراف می‌تواند باعث آسیب شدید و نکروز بافت شود.
• پایش خونی: به دلیل خطر سرکوب مغز استخوان، انجام آزمایشات شمارش کامل خون (CBC) قبل از هر تزریق و در طول دوره درمان ضروری است.
• عملکرد کبد و کلیه: عملکرد کبد و کلیه باید به طور منظم پایش شود، زیرا اختلال در این ارگان‌ها می‌تواند بر متابولیسم و دفع داکاربازین تأثیر بگذارد.

توصیه های دارویی داکاربازین

توصیه‌های مخصوص بیمار

• تهوع و استفراغ: برای پیشگیری از تهوع لازم است بیمار داروی ضد تهوع تجویز شده توسط پزشک را قبل از تزریق داکاربازین مصرف کند
• مایعات: برای کمک به دفع دارو و جلوگیری از مشکلات کلیوی، پس از تزریق لازم است بیمار مقدار زیادی مایعات مصرف کند.
• محل تزریق: در صورت احساس درد، سوزش یا تورم در محل تزریق، فوراً به پرستار یا پزشک اطلاع دهید.

توصیه‌های مخصوص پزشک

بررسی آزمایشگاهی: قبل از هر تزریق، شمارش کامل خون و عملکرد کبد و کلیه بیمار را بررسی کنید.
تنظیم دوز: در صورت کاهش شدید سلول‌های خونی، ممکن است نیاز به تأخیر در تزریق یا کاهش دوز داکاربازین باشد.
مدیریت عوارض: برای تهوع و استفراغ شدید، از داروهای ضد تهوع مؤثر استفاده کنید. در صورت بروز نشت دارو، پروتکل‌های استاندارد را دنبال کنید.