ایرینوتکان چیست و برای چه مواردی استفاده می شود؟

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف ایرینوتکان

ایرینوتکان یک مشتق آلکالوئیدیی camptothecin است که از camptotheca acuminata حاصل می شود. مشتقات camptothecin مهار کننده های آنزیم توپوایزوماز I می باشند و بنابراین به صورت اختصاصی در فاز S در همانند سازی DNA دخالت می کنند و از سنتز اسیدنوکلئیک جلوگیری می کنند. Irinotecan به تنهایی و یا همراه با fluorouracil در درمان سرطان متاستاتیک کولورکتال تجویز می گردد. همچنین در درمان دیگر تومورهای سفت مثل تومورهای ریه امتحان شده است.
این دارو به صورت هیدروکلرید و به طریق انفوزیون داخل وریدی در حداقل 250 میلی لیتر گلوکز 5% یا کلرید سدیم 9/0 درصد تجویز می گردد. در درمان بدخیمی های کولورکتال دوز تک دارویی تجویزی پیشنهاد شده mg/m 125 است که طی 90 دقیقه و یکبار در هفته به مدت 4 هفته انفوزیون می گردد که با یک دوره 2 هفته ای استراحت دنبال می شود. در صورت نیاز دوره های درمانی اضافی انجام می شوند که با توجه به بروز مسمومیت تنظیم دوز صورت می گیرد. در یک رژیم تجویزی دیگر دوز آغازین mg/m 350 طی 30 تا 90 دقیقه انفوزیون می گردد و هر 3 هفته تکرار می شود. این دارو همچنین به همراه fluorouracil و folinic acid در خط اول درمان سرطان متاستاتیک کولورکتال مصرف می گردد.
در این رژیم دارویی ترکیبی، Irinotecan hydrochloride با دوز mg/m 180 طی 30 تا 90 دقیقه هر 2 هفته و به مقدار 3 دوز تجویز می گردد و یا به صورت جایگزین mg/m 125 در هفته به مقدار 4 دوز تجویز می شود.

مکانیسم اثر ایرینوتکان

*-توقف تکثیر سلول (از طریق اتصال برگشت پذیر متابولیت فعال ایرینوتکان (SN-38) به کمپلکس DNA-توپوایزومراز I، شکست DNA دو رشته ای و عدم توانایی ترمیم آن توسط سلول)
اختصاصی برای فاز S چرخه سلولی

فارماکوکینتیک ایرینوتکان

*فراهمی زیستی: 9% (در حضور جفیتینیب تا 42% افزایش می یابد.)
پیک پلاسمایی:
ایرینوتکان خوراکی در کودکان و نوجوانان: 3 ساعت
SN-38: (پس از انفوزیون درمدت 90 دقیقه): 1 ساعت
اتصال به پروتئین: (غالبا آلبومین)
ایرینوتکان %68-30
متابولیت فعال SN-38 95%
متابولیسم: عمدتا کبدی (توسط کربوکسیل استراز به متابولیت فعال SN-38، توسط CYP3A4 به متابولیت های غیرفعال، SN-38 توسط UGT1A1 به متابولیت غیرفعال)
نیمه عمر:
کودکان و نوجوانان ایرینوتکان: 4.47-1.82 ساعت، SN-38: 0.29-8.28 ساعت
بزرگسالان ایرینوتکان: 12-6 ساعت، SN-38: 10-20 ساعت
دفع: ادرار (ایرینوتکان: 20-11%، SN-38 :کمتر از 1 درصد)، مدفوع

عوارض جانبی ایرینوتکان

*عوارض شایع (%10<):
قلبی عروقی: گشادی عروق
سیستم اعصاب مرکزی: سندرم کولینرژیک (افزایش تعریق، گرگرفتگی، افزایش حرکات پریستالتیک روده، ریزش اشک، تنگی مردمک، رینیت، ریزش غیرعادی بزاق یا سیالوره)، درد، سرگیجه، بی خوابی، سردرد، لرز
پوستی: ریزش مو، افزایش تعریق، راش پوستی
غدد درون ریز و متابولیسم: کاهش وزن، کم آبی بدن
گوارشی: اسهال، تهوع، درد شکمی، استفراغ، کرامپ شکمی، بی اشتهایی، یبوست، موکوزیت، نفخ، التهاب دهان
هماتولوژی و انکولوژی: آنمی، لکوپنی، ترومبوسیتوپنی، نوتروپنی
کبدی: افزایش بیلی روبین سرم، افزایش آلکالین فسفاتاز سرم
عفونی: عفونت
عصبی، عضلانی و اسکلتی: ضعف، کمردرد
تنفسی: تنگی نفس، سرفه، رینیت
متفرقه: تب
عوارض نسبتا شایع (%10-1):
قلبی عروقی: ادم، افت فشارخون، ترومبوآمبولی
سیستم اعصاب مرکزی: خواب آلودگی، گیجی
گوارشی: باد کردن شکم، سوء هاضمه
هماتولوژی و انکولوژی: تب نوتروپنی، خونریزی، عفونت نوتروپنیک
کبدی: افزایش سطح سرمی آسپارتات آمینوترانسفراز، آسیت، یرقان
تنفسی: پنومونی

تداخلات دارویی ایرینوتکان

*مشخصات کلی تداخلات:
- سوبسترای CYP3A4
- سوبسترای BCRP
- سوبسترای UGT1A1
- عامل انکولوژیک سرکوب‌کننده سیستم ایمنی
- عامل انکولوژیک سرکوب‌کننده مغز استخوان

تداخلات رده X (پرهیز):
ب.ث.ژ (داخل مثانه‌ای)، مهارکننده‌ها و القاکننده‌های قوی CYP3A4، کلادریبین، کانیواپتان، دیپیرون، فوزیدیک اسید (سیستمیک)، ایدلالیسیب، لاسمیدیتان، ناتالیزومب، پیمکرولیموس، تاکرولیموس (موضعی)، ساسیتوزومب گوویتکان، اوپاداستینیب، واکسن (زنده)، مهارکننده‌های UGT1A1، گیاه علف چای

کاهش اثرات داروها توسط ایرینوتکان:
ب.ث.ژ (داخل مثانه‌ای)، تست پوستی کوکسیدیوئید ایمیت، لنوگراستیم، لیپگ فیلگراستیم، نیولومب، پیدوتیمود، سیپولوسل-تی، واکسن آبله و آبله میمونی (زنده)، واکسن (زنده)، واکسن‌ (غیرفعال)، ترتوموتید

کاهش اثرات ایرینوتکان توسط داروها:
القاکننده‌های قوی و متوسط CYP3A4، دابرافنیب، دفراسیروکس، اکیناسه، اردافتینیب، ایوسیدنیب، مهار کننده های P-gp/ABCB1، ریفابوتین، ریفاپنتین، گیاه علف چای، ساریلومب، سیلتوکسیمب، تنباکو (دودکردن)، توسیلیزومب

افزایش اثرات داروها توسط ایرینوتکان:
باریسیتینیب، کلوزاپین، دفریپرون، فینگولیمود، لفلونومید، ناتالیزومب، اوزانیمود، ساسیتوزومب گوویتکان، سیپونیمود، توفاسیتینیب، اوپاداسیتینیب، واکسن (زنده)

افزایش اثرات ایرینوتکان توسط داروها:
آپرپیتانت، کلرامفنیکل (چشمی)، کلادریبین، کلوفازیمین، کانیواپتان، مهارکننده‌های قوی و متوسط CYP3A4، دوولیسیب، دنوزومب، دیپیرون، دولیسییب، الترومبوپگ، اردافتینیب، فوس آپرپیتانت، فوس نتوپیتانت، فوزیدیک اسید (سیستمیک)، جم‌فیبروزیل، ایدلالیسیب، لاروترکتینیب، لاسمیدیتان، مزالامین، نتوپیتانت، اوکرلیزومب، پالبوسیکلیب، پالیفرمین، مهارکننده های P-gp/ABCB1، پیمکرولیموس، پرومازین، رانولازین، رفلومیلاست، تاکرولیموس (موضعی)، تری‌فلونامید، تولواپتان، تراستوزومب، مهارکننده‌های UGT1A1


تداخل با غذا:
ذکر نشده است.

هشدار ها ایرینوتکان

*1- پیش از شروع درمان، تست بارداری در زنان متاهلی که در سنین باروری می باشند، الزامی است.
2- در صورت نیاز پیش از دریافت دارو، داروهای ضدتهوع مناسب برای بیمار تجویز گردد (پتانسیل تهوع آوری ایرینوتکان، متوسط است).
3- شمارش افتراقی سلول های خونی (CBC with diff)، سطح پلاکت و هموگلوبین پیش از هر دوز ارزیابی شود.
4- سطح بیلی روبین و الکترولیت ها (در صورت اسهال شدید) پایش شود.
5- بیمار از لحاظ بروز واکنش های کولینرژیک، حرکات روده، اسهال فوری یا تاخیری (ممکن است کشنده باشد)، وضعیت هیدراسیون، سپسیس، موکوزیت، التهاب دهان، سمیت ریوی و واکنش های ازدیاد حساسیت پایش گردد.
6- برای جلوگیری از نشت دارو به بافت و بروز التهاب، محل انفوزیون به دقت پایش شود.
7- در صورت سابقه رادیوتراپی شکم یا لگن، ریسک بالای نوتروپنی و سالمندان با بیماری های زمینه ای با احتیاط مصرف شود و بیمار به دقت پایش شود.
8- تست ژنوتیپ UGT1A1 به طور گسترده استفاده نمی شود و فقط در صورت بروز سمیت دارویی، کاهش دوز دارو توصیه می گردد.