ایماتینیب چیست و برای چه مواردی استفاده می شود؟

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف ایماتینیب

ایماتینیب مسیلات  یک مهار کننده تیروزین کیناز است. به صورت مسیلات تجویز می شود اما دوزهای داده شده بر اساس پایه بیان می شوند. 5/119 میلی گرم فرم مسیلات تقریباً معادل با mg 100imatinib است. در درمان لوسمی میلوئید مزمن به بیماران در مرحله مزمن معادل با mg400 پایه در روز به صورت خوراکی داده می شود که در صورت نیاز به mg600 قابل افزایش است و در فاز شدید بیماری دوز mg600 در روز داده می شود که در صورت نیاز به mg400 و 2 بار در روز قابل افزایش است. به کودکان بالای 3 سال دوز mg/m 260 در روز تا حداکثر mg400 در فاز مزمن و mg/m340 تا حداکثر mg600 در فاز پیشرفته داده می شود. در درمان تومورهای بدخیم استرومایی متاستاتیک و یا غیر قابل جراحی گوارشی دوز 400 یا 600 میلی گرم در روز توصیه می شود. دوزهای تجویزی باید همراه با غذا مصرف شوند و با حجم زیادی مایعات خورده شوند تا ناراحتی های گوارشی به حداقل برسد. در صورت بروز مسمومیت کبدی و مهار شدن میلوئید نیاز به تعدیل دوز می باشد. شمارش گلبولهای خونی و عملکرد کبدی بایستی به صورت مرتب مانیتور گردند.

مکانیسم اثر ایماتینیب

-مهار تکثیر سلولی و القای اپوپتوز در سلول های سرطانی تولیدکننده آنزیم تیروزین کیناز Bcr-Abl (با مهار آنزیم تیروزین کیناز Bcr-Abl، محصول ژن معیوب کروموزوم فیلادلفیا در بیماران مبتلا به لوسمی میلوئیدی مزمن (CML)
- مهار تیروزین کیناز مربوط به فاکتور رشد پلاکتی (PDGF)، فاکتور سلول بنیادی (SCF) و در نتیجه اختلال در فرایندهای سلولی وابسته به آن ها

فارماکوکینتیک ایماتینیب

جذب: سریع
فراهمی زیستی: 98% (امکان کاهش فراهمی زیستی در کسانی که سابقه جراحی های گوارشی دارند، وجود دارد.)
پیک پلاسمایی: 4-2 ساعت
اتصال به پروتئین: دارو و متابولیت ها حدود 95% (به آلبومین و آلفا-1 اسید گلیکوپروتئین)
متابولیسم: کبدی (توسط CYP3A4، و به میزان کمتر CYP1A2، CYP2D6، CYP2C9، CYP2C19 به متابولیت فعال)
نیمه عمر:
کودکان 15 ساعت
بزرگسالان 18 ساعت (متابولیت 40 ساعت)
دفع:
مدفوع (داروی تغییر نیافته 20%، متابولیت 68%)
ادرار (داروی تغییرنیافته 5%، متابولیت 13%)

عوارض جانبی ایماتینیب

عوارض شایع (%10<):
قلبی عروقی: ادم، ادم محیطی، ورم صورت، درد قفسه سینه
سیستم اعصاب مرکزی: خستگی، درد، سردرد، سرگیجه، بی خوابی، افسردگی، اختلال چشایی، لرز شدید، اضطراب، خواب رفتگی اندام، لرز
پوستی: راش پوستی، درماتیت، خارش، تعریق شبانه، ریزش مو، افزایش تعریق
غدد درون ریز و متابولیسم: احتباس آب، افزایش لاکتات دهیدروژناز، افزایش وزن، کاهش آلبومین سرمی، کاهش پتاسیم خون
گوارشی: تهوع، اسهال، استفراغ، درد شکمی، بی اشتهایی، سوء هاضمه، نفخ، باد کردن شکم، یبوست، درد بالای شکم، التهاب دهان
هماتولوژی و انکولوژی: خونریزی، نوتروپنی، لکوپنی، آنمی، ترومبوسیتوپنی، کاهش پروتئین خون
کبدی: افزایش سطح سرمی آسپارتات آمینوترانسفراز، افزایش سطح سرمی آلانین آمینو ترانسفراز، افزایش سطح سرمی آلکالین فسفاتاز، افزایش بیلی روبین سرم
عفونی: عفونت، آنفولانزا
عصبی، عضلانی و اسکلتی: کرامپ عضلانی، درد عضلات و استخوان ها، اسپاسم عضلانی، درد مفاصل، درد عضلانی، سستی، کمر درد، درد دست و پا، درد استخوان
چشمی: پف کردن دور چشم، افزایش تولید اشک، ادم پلک، تاری دید
کلیوی: افزایش کراتینین سرم
تنفسی: نازوفارنژیت، سرفه، عفونت مجاری تنفسی فوقانی، تنگی نفس، گلو درد، رینیت، فارنژیت، علائم شبه آنفولانزا، پنومونی، سینوزیت
متفرقه: تب
عوارض نسبتا شایع (%10-1):
قلبی عروقی: تپش قلب، افزایش فشار خون، نارسایی قلبی، افت فشار خون، گرگرفتگی
سیستم اعصاب مرکزی: خونریزی مغزی، هیپوستزی (اختلال حس لامسه)، نوروپاتی محیطی
پوستی: حساسیت پوست به نور، خشکی پوست، اریتم، بیماری ناخن
غدد درون ریز و متابولیسم: کاهش فسفات خون، افزایش قند خون، کاهش وزن، کاهش پتاسیم خون، افزایش پتاسیم خون
گوارشی: کاهش اشتها، گاستروانتریت، خونریزی گوارشی، افزایش لیپاز سرمی، گاستریت، رفلاکس، خشکی دهان
هماتولوژی و انکولوژی: لنفوسیتوپنی، افزایش سطح ائوزینوفیل، تب نوتروپنی، پان سیتوپنی (کاهش تمام سلول های خون)، راش پورپورا
عصبی، عضلانی و اسکلتی: ورم مفاصل
چشمی: کونژنکتیویت، خونریزی ملتحمه، خشکی چشم
تنفسی: درد دهان و گلو، پنومونی بینابینی، آب آوردن ریه، خون دماغ

تداخلات دارویی ایماتینیب

مشخصات کلی تداخلات:
- سوبسترای CYP3A4
- سوبسترای BCRP
- مهارکننده CYP2D6 (ضعیف)
- مهارکننده CYP3A4 (متوسط)
- مهار‌کننده UGT2B7
- عامل انکولوژیک سرکوب‌کننده سیستم ایمنی
- عامل انکولوژیک سرکوب‌کننده مغز استخوان
- افزاینده حذف هورمون‌های تیروئیدی از بدن

تداخلات رده X (پرهیز):
آپرپیتانت، آسوناپرویر، ب.ث.ژ (داخل مثانه‌ای)، بوسوتینیب، بودزوناید (سیستمیک)، کلادریبین، کوبیمتینیب، دیپیرون، دمپریدون، فلیبانسرین، فوس آپرپیتانت، آب گریپ‌فروت، ایوابرادین، لاسمیدیتان، لمبورکسانت، لومیتاپید، لوماتپرون، ناتالیزومب، نراتینیب، پیمکرولیموس، پیموزاید، سیمپرویر، تاکرولیموس (موضعی)، اوپاداستینیب، اولیپریستال، واکسن (زنده)

کاهش اثرات داروها توسط ایماتینیب:
ب.ث.ژ (داخل مثانه‌ای)، تست پوستی کوکسیدیوئید ایمیت، فلودارابین، ایفوسفامید، نیولومب، پیدوتیمود، سیپولوسل-تی، واکسن آبله و آبله میمونی (زنده)، ترتوموتید، واکسن (زنده)، واکسن‌ (غیرفعال)

کاهش اثرات ایماتینیب توسط داروها:
اکیناسه، القاکننده‌های قوی و متوسط CYP3A4، دابرافنیب، دفراسیروکس، دگزامتازون (سیستمیک)، انزالوتامید، اردافتینیب، جم‌فیبروزیل، ایبوپروفن، میتوتان، مشتقات ریفامایسین، ساریلومب، سیلتوکسیمب، گیاه علف چای، توسیلیزومب

افزایش اثرات داروها توسط ایماتینیب:
ابماسیکلیب، اکالابروتینیب، آملودیپین، آپیکسابان، آپرپیتانت، آریپیپرازول، آسوناپرویر، آوانافیل، آواپریتینیب، آکسیتینیب، باریسیتینیب، بنزهیدروکدون، بلونانسرین، ، بوسوتینیب، برکسپیپرازول، بریگاتینیب، بروموکریپتین، بودزوناید (سیتمیک و موضعی)، کانابیدیول، ماری‌جوانا (شاهدانه)، سیلوستازول، کلوزاپین، کوبیمتینیب، کدئین، کلشی‌سین، کریزوتینیب، سیکلوسپورین (سیستمیک)، سوبسترای CYP2D6 (خطر بالا با مهارکننده‌ها)، سوبسترای CYP3A4 (خطر بالا با مهارکننده‌ها)، داپوکستین، داریفناسین، دفریپرون، دفلازاکورت، دیسوپیرامید، دوفتیلید، دمپریدون، دوکسوروبیسین (متداول)، درونابینول، التریپتان، الکساکافتور، تزاکافتور و ایواکافتور، الیگلوستات، انکورافنیب، انترکتینیب، اپلرنون، مشتقات استروژن، اورولیموس، فنتانیل، فینگولیمود، فلیبانسرین، فوس آپرپیتانت، گیلتریتینیب، گوانفاسین، هالوفانترین، هیدروکدون، ایبروتینیب، ایوابرادین، ایواکافتور، ایوسیدنیب، لفامولین، لفلونومید، لمبورکسانت، لو آملودیپین، لومیتاپید، لورلاتینیب، لوماتپرون، لوراسیدون، ماسیتنتان، مانیدیپین، مپریدین، میرودنافیل، نالدمدین، نالفورافین، نالوکسگل، ناتالیزومب، نراتینیب، نیمودیپین، اولاپاریب، اکسی‌کدون، پکسیدارتینیب، پیموزاید، پروپافنون، رانولازین، ریمگپنت، روپاتادین، روکسولیتینیب، سالمترول، ساکساگلیپتین، سیلدنافیل، سیلودوسین، سیمپرویر، سیمواستاتین، سیپونیمود، سیرولیموس، سونیدگیب، سوورکسانت، تامسولوسین، تازمتوستات، تلیترومایسین، تتراهیدروکانابینول، تزاکافتور و ایواکافتور، تیکاگرلور، توفاسیتینیب، تولواپتان، ترابکتدین، تریازولام، آبروگپنت، اودنافیل، اولیپریستال، اوپاداسیتینیب، واکسن (زنده)، ونتوکلاکس، ویلازودون، ویندسین، وارفارین، زانوبروتینیب، زوپیکلون، زوکلوپنتیکسول

افزایش اثرات ایماتینیب توسط داروها:
استامینوفن، کلرامفنیکل (چشمی)، کلادریبین، مهارکننده‌های قوی و متوسط CYP3A4، دنوزومب، دیپیرون، اردافتینیب، آب گریپ‌فروت، لانسوپرازول، لاسمیدیتان، مزالامین، اوکرلیزومب، مهارکننده‌های P-gp/ABCB1، پروپاستامول، پیمکرولیموس، پرومازین، رفلومیلاست، تاکرولیموس (موضعی)، تراستوزومب

تداخل با غذا:
مصرف دارو همراه با غذا ممکن است تحریک گوارشی را کاهش دهد.
آب گریپ‌فروت ممکن است غلظت پلاسمایی ایماتینیب را افزایش دهد.
راهکار: همراه با غذا و یک لیوان آب کامل مصرف شود. از مصرف آب گریپ‌فروت پرهیز شود.
توصیه به مصرف روزانهی آب و مایعات به میزان کافی شود (مگر در شرایطی که بیمار محدودیت در مصرف مایعات داشته باشد).

هشدار ها ایماتینیب

1- تست بارداری پیش از شروع درمان، در زنانی که در سنین باروری می باشند، الزامی است.
2- CBC در ماه اول به صورت هفتگی، ماه دوم هر دو هفته و سپس به صورت دوره ای پایش شود.
3- عملکرد کبدی در ابتدای درمان و سپس به صورت ماهانه یا در صورت نیاز بالینی پایش شود. در بیماران مبتلا به نارسایی کبدی متوسط تا شدید، به صورت متناوب تر (حداقل به صورت هفتگی) ارزیابی گردد.
4- عملکرد کلیوی (مانند کراتینین سرم) و الکترولیت های سرم (مانند کلسیم، فسفر، پتاسیم و سدیم) در ابتدای درمان و سپس به صورت دوره ای پایش شود.
5- در کودکان، میزان رشد، سطح گلوکز و آلبومین خون ارزیابی شود.
6- وزن و ادم/ تجمع مایعات بیمار (به خصوص در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی یا دارای ریسک فاکتور بیماری های قلبی) پایش شود.
7- بیمارانی با خطر بروز نارسایی قلبی یا بیماران مبتلا به بیماری های قلبی از لحاظ بروز نارسایی مزمن قلبی پایش شوند.
8- در شرایطی که تجمع مایعات در بدن به سختی تحمل می شود (مانند پرفشاری خون و نارسایی قلبی مزمن)، اختلال کبدی یا کلیوی با احتیاط مصرف شود.
9- در بیماران با سابقه جراحی گوارشی (مانند بای پس، گاستروکتومی ماژور)، غلظت تراف ایماتینیب پایش شود.
10- بیمار از لحاظ بروز تحریکات گوارشی یا سوراخ شدن دستگاه گوارش، سمیت پوستی، علایم کم کاری تیروئید (مانند خستگی، افزایش وزن، خشکی پوست/ مو، یبوست، برادی کاردی، هایپوترمی) و علایم تیروتوکسیکوز (مانند تپش قلب، تاکی کاردی، عدم تحمل گرما، افزایش حرکات روده، انقباض/ کندی پلک) پایش شود.
11- بیمار از لحاظ بروز خونریزی، خواب رفتگی اندام و تغییرات تنفسی یا سیستم اعصاب مرکزی پایش شود.
12- در لوکمی میلوئیدی مزمن (CML)، سیتوژنتیک مغز استخوان در ماه های 6، 12 و 18 بررسی شود.
13- در بیماران مبتلا به سندرم هایپرائوزینوفیلی/ لوکمی ائوزینوفیلی مزمن (HES/CEL) و بیماران مبتلا به میلودیسپلاستیک/ میلوپرولیفراتیو (MDS/MPD) یا ماستوسیتوز سیستمیک تهاجمی (ASM) همراه با سطح بالای ائوزینوفیل، اکوکاردیوگرام و سطح تروپونین سرم پایش گردد.
14- پایش عملکرد تیروئید:
- در بیماران مصرف کننده لووتیروکسین: سطح TSH در ابتدای درمان و سپس هر 4 هفته (تا زمان تثبیت سطح TSH و دوز لووتیروکسین) و سپس هر دو ماه پایش شود.
- در بیماران بدون دریافت درمان هورمونی تیروئید: سطح TSH در ابتدای درمان و سپس هر 4 هفته (به مدت 4 ماه) و سپس هر 3-2 ماه پایش گردد.